O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “Sug’urta va pensiya ishi” kafedrasi

MAVZUGA OID MASALALAR VA ULARNI YECHISH USLUBI
1. Birgalikda sug’urta - deb sug’urta javobgarligining shunday tizimiga aytiladiki, unda ob’yekt bitta sug’urta shartnomasi orqali bir nechta sug’urta kompaniyalari(birgalikda sug’urta qiluvchilar) bilan birgalikda sug’urtalanadi.
Agar sug’urta shartnomasida buni inkor etuvchi bandlar keltirilmagan bo’lsa, sug’urtalovchilar sug’urtalanovchi oldida teng javobgardirlar.
Shuningdek qonunda sug’urtalovchilar sug’urtada javobgarlikni qabo’l qilib olgan qismigaga qarab sug’urtalanovchi oldida javobgar bo’lishlari mumkinligi nazarda tutilgan.
Bu sug’urta turida zararni qoplashda birinchi risk tizimi, proporsional javobgarlik tizimi, shuningdek franshiza qo’llanilishi mumkin.
Shuni alohida ta’kidlab o’tish kerakki birgalikda sug’urta shartnomalari kamdan-kam holatda uchraydi. Birinchidan, ularning xizmat ko’rsatishi ko’p mehnat talab qiladi chunki ularda sug’urtalovchining javobgarliklari ko’p bo’ladi. Ikkinchidan, ular sug’urtalovchining mavqeyini oshirmaydi, chunki bunday holatda shunday tasavvur hosil bo’ladiki sug’urtalovchi butun riskni to’laligicha o’z javobgarligiga olishni xohlamaydi yoki ololmaydi, bu esa o’z navbatida kompaniya imedjiga ta’sir qiladi.
Shu sababli katta risklar odatda birgalikda sug’urta sistemasi bo’yicha emas balki qayta sug’urtalash tizimi bo’yicha sug’urtalanadi, bu sug’urta tizimini keying bo’limlarda ko’rib o’timiz.
Masala 1. Bahosi 600000 so’m bo’lgan ob’yekt birgalikda sug’urta tizimi bo’yicha 3 ta sug’urtalovchi C₁, C₂, C₃ tomonidan sug’urtalandi , ularning ulushlari mos ravishda 250000 so’m, 150000 so’m va 100000 so’mga teng. Sug’urta hodisasi natijasida yuzaga kelgan zarar 200000 so’m. Agar proporsional javobgarlik tizimi qo’llanilsa har bir sug’urtalovchi to’laydigan sug’urta qoplamasini aniqlang.
Echish. Dastlab birgalikda sug’urtalovchilarning umumiy javobgarlik miqdorini Sni aniqlaylik:
S=250000+150000+100000=500000(so’m)
Endi C₁ sug’urtalovchining sug’urta qoplamasi Sb₁ miqdorini aniqlaymiz:
Sb₁=
Xuddi shu tarzda C₂ va C₃ sug’urtalovchilarning sug’urta qoplamalari miqdorini mos ravishda aniqlaymiz:
Sb₂=
Sb₃=