O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta-maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti g. Xamdamova, O. Astanakulov, A. Matchanov

10.2.Ishlab chiqarishni tashkiliy texnik darajasining 
vazifalari,xususiyatlari va bosqichlari 
Yangi mahsulotni yaratishni, ishlab chiqarishning texnik bazasini 
rivojlantirishni va uni tashkil qilishni takomillashtirishni ta‘minlovchi texnik 
tashkiliy tadbirlarning yig‗indisi ishlab chiqarishni texnik tayyorlashni anglatadi. 
Ishlab chiqarishni texnik tayyorlash korxonada texnik rivojlanish rejasining 
bajarilishida o‗z ifodasini topadi.
157
Bu reja korxonaning biznes rejasida ham o‗z aksini topib uning bo‗limlari 
quyidagilardan iboratdir: 
-
ilmiy izlanish, konstruktorlik ishlarini o‗tkazish; 
-
yangi mahsulot turlarini yaratish, ishlab chiqariladigan mahsulot sifatini 
oshirish; 
-
progressiv texnologiyani ishlab chiqarishga tadbiq qilish, ishlab chiqarish 
jarayonlarini mexanizatsiyalashtirish va avtomatlashtirish; 
-
mehnatni ilmiy tashkil qilishni tadbiq qilish; 
-
ishlab 
chiqarishni 
boshqarish, 
rejalashtirish 
va 
tashkil 
qilishni 
takomillashtirish. 
Ishlab chiqarishni texnik tayyorlash quyidagilarga bo‗linadi: 
-
ilmiy izlanishli tayyorlanish; 
-
loyihali konstruktorlik tayyorlanish; 
-
texnologik tayyorlanish; 
-
moddiy tayyorlanish; 
-
tashkiliy rejali tayyorlanish. 
157
Anna Rudawska1,Agnieszka Seń, Leszek Semotiuk ―Technical and organizational aspects of production 
preparation of door factory‖ Advances in Science and Technology Research Journal Volume 7, No. 20, Dec. 2013- 
p 42

---

256 
Ishlab 
chiqarishni 
loyihali 
konstruktorlik 
tayyorlash 
- 
korxonani 
rekonstruksiya qilish va qayta jihozlash, mahsulot yangi turlarini yaratish 
loyihalarini o‗z ichiga oladi. Texnologik tayyorlash ishlab chiqarish texnologik 
jarayonlarini loyihalash, jihozlarni tanlash va ularni o‗rnatish, texnik nazorat 
metodlarini ishlab chiqish, mehnat, materiallar, yoqilg‗i, energiya sarflarini 
normalash kabilarni o‗z ichiga oladi. 
Ishlab chiqarishni tashkiliy-texnologik tayyorlash mahsulot hayotiy davri 
bosqichi sifatida ishlab chiqarishni texnologik tayyorlash va ishlab chiqarishni 
tashkiliy tayyorlashni o‗z ichiga oladi. 
ITTTning maqsadi yangi mahsulot ishlab chiqarish uchun texnologik va 
tashkiliy hujjatlarni tayyorlash hisoblanadi.
ITTTning vazifalari:
-yangi mahsulot texnologikligi tahlili; 
-korxonaning mavjud ishlab chiqarish quvvati; 
-texnologiyasi va jihozlari tahlili; 
- yangi mahsulot ishlab chiqish; 
-yangi ishlab chiqarish uchastkalarini loyihalash; 
-moddiy texnik resurslar yangi ta‘minotchilari bilan shartnomalar tuzish.
Ishlab chiqarishning tashkiliy-texnik tayyorgarligi (ITTT) mahsulot yashash 
davri (MYaD) ning bosqichi sifatida ishlab chiqarishning texnik tayyorgarligi
(ITT) ni va ishlab chiqarishning tashkiliy tayyorgarligini o‘z ichiga oladi. ITTT 
ning maqsadi yangi mahsulotni ishlab chiqarish uchun texnologik va tashkiliy 
hujjatlarni tayyorlashdan iborat. ITTT ning vazifalari: 
-yangi mahsulotning texnologiyalik darajasini tahlil qilish; 
-korxonada mavjud bo‘lgan texnologiyalar, uskunalar va ishlab chiqarish 
quvvatlarini tahlil qilish; 
-yangi mahsulotni ishlab chiqarishning texnologik jarayonlarini, nostandart 
texnologik uskunalar va jihozlarni ishlab chiqish, ularni tayyorlash; 
-har xil turdagi moddiy- texnikaviy resurslarga bo‘lgan ehtiyojni me‘yorlash; 
-yangi ishlab chiqarish uchastkalarini loyihalashtirish; 

---

257 
-moddiy-texnikaviy resurslarning yangi yetkazib beruvchilari bilan 
shartnomalar tuzish; 
-ishlab chiqarish jarayonlarini tashkil etish me‘yorlarini hisoblab chiqish; 
-mahsulot ishlab chiqarishni yo‘lga qo‘yish va uni ishlab chiqarishning 
operativ taqvim rejalarini ishlab chiqish; 
-ITTT ni operativ boshqarish va boshqalar. 
Ishlab chiqarishning texnik tayyorgarligi deganda berilgan ko‘lamda yangi 
mahsulotlarni 
kengaytirgan 
holda 
ishlab 
chiqarishni 
yaratish 
va 
o‘zlashtirishnita‘minlaydigan texnik, tashkiliy va iqtisodiy tadbirlar majmui 
tushuniladi. 
Texnik tayyorgarlik bir nechta bosqichdan tashkil topgan: 
-loyihalashtirish – konstruktorlik; 
-texnologik; 
-tashkiliy-iqtisodiy tayyorgarlik; 
-yangi mahsulotlarni sanoatda o‘zlashtirish. 
Ishlab chiqarishni loyihalashtirish –konstruktorlik tayyorgarligi (ILKT) yangi 
mahsulotni loyihalashtirish va ilgari ishlab chiqarilganlarini modernizatsiyalashni, 
shuningdek korxonani yoki uning ayrim bo‘linmalarini rekonstruktsiyalash va 
qayta jihozlash loyihasini ishlab chiqishni o‘z ichiga oladi. Ishlab chiqarishning 
texnologik tayyorgarligi (ITT) belgilangan muddatlarda, ishlab chiqarish va 
xarajatlar hajmida korxonaning yangi mahsulotni o‘rnatilgan sifat darajasida 
chiqarishga texnologik o‘zaro bog‘liq jarayonlar majmuidir.