O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta-maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti g. Xamdamova, O. Astanakulov, A. Matchanov

 
14.4 Innovatsion faoliyatdagi xatarlar 
 
Innovatsion loyihani tanlashda uning samaradorligini baholashda noaniqlik va 
xatar omillarni hisobga olisjjnhh kerak. Bu savolni to‗laligicha o‗rganish ushbu 
o‗quv qo‗llanmasi chegarasidan chiqib ketadi, shuning uchun ularga qisqacha 
to‗xtab o‗tamiz. 
Noaniqlik deganda loyihani amalga oshirish shart-sharoitlari haqidagi axborot 
noaniqligi, shu bilan bir qatorda xarajat va natijalar to‗g‗risidagi 

---

349 
axborot noaniqligi yoki to‗liqmasligi tushuniladi. Loyihani amalga oshirish 
jarayonida ro‗yobga chiqadigan xalal beruvchi holatlar kelib chiqishi bilan bog‗liq 
bo‗lgan noaniqlik xatarlari. Loyihaga baho berishda quyidagi noaniqlik va 
investitsion xatarlarga e‘tibor qaratiladi: 
-iqtisodiy qonunchilik va joriy iqtisodiy holat barqarormasligi, investitsiya 
qilish va foydani ishlatish shartlari bilan bog‗liq xatar. 
-tashqi iqtisodiy xatar (savdo va yetkazib berishlariga chegaralar kiritish, 
chegaralarini berkitish va h.); 
-siyosiy holat noaniqligi mamlakat yoki regionda ijtimoiy-siyosiy 
o‗zgarishlar xatari; 
-bozor konyukturasini, valyuta kurslarini tebranishlari; 
-tabiiy-iqlimiy sharoitlar aniqmasligi, tabiiy ofatlar ro‗y berish ehtimoli; 
-ishlab chiqarishni texnologik xatari (avariyalar, uskunalar xato ishlashi, ishlab 
chiqarish braklari); 
-qatnashchilarning maqsadlari, qiziqishlari va axloqi noaniqligi; 
-qatnashchi korxonalarning ish holati va moliyaviy ahvoli haqidagi 
axborot to‗qimasligi yoki noaniqligi. 
Eng aniq usul bu noaniqlikni rasmiylashtirilgan ravishda ifodalash 
usulidir. Innovatsion loyihalarni baholashda eng ko‗p uchraydigan noaniqliklar 
turlariga nisbatan bu usul quyidagi etaplarni o‗z ichiga oladi: 
-loyihani amalga oshirishni ehtimolli shartlarini va bu shartlarga javob 
beruvchi xarajatlarning barchasini ifodalash (sug‗urta bilan bog‗liq sanksiya va 
xarajatlarni hisobga olgan holda); 
-noaniqlik omillari haqidagi boshlang‗ich axborotlarni amalga oshirishni 
alohida ehtimolli shartlari va mos samaradorlik ko‗rsatkichlar hamda 
ularni o‗zgarish intervallari haqidagi axborotga aylantirish; 
-amalga oshirish shartlari noaniqligini hisobga olgan holda loyihaning 
umumiy samaradorligi ko‗rsatkichlarini aniqlash va h.k.
202
202
Инновационный менеджмент. Дорофеев-Дресвянников,2009-C.163.

---

350