63
bo’lsa, u holda pulda ifodalangan normativ-ning darajasi 600 ming so’mga (15 x
10 x 20 000) teng bo’ladi.
Umuman olganda, aylanma mablag’lar normativi
mol etkazib berishlar
o’rtasidagi o’rtacha intervalni hisobga olgan holda quyidagi formula orqali
aniqlanishi mumkin:
N = E x (U
1
+ U
2
) : 2 x B
Bu erda:
N
– aylanma mablag’larning normativi;
E
– aylanma mablag’larga bo’lgan kunlik ehtiyoj;
U
1
+ U
2
–
navbatdagi ikki mol etkazib berishlarning
kunlardagi uzunligi;
B
– aylanma mablag’ birligining bahosi.
Aylanma mablag’larning har bir elementlari bo’yicha norma-tivning alohida
hisoblanishi natijasida xususiy normativlar vujudga keladi. O’z
navbatida, barcha
xususiy normativlarni jamlash natijasida yig’ma normativ hosil bo’ladi.
Xom ashyo, materiallar va yarim tayyor mahsulotlarning alo-hida turlari
bo’yicha zaxiralarning kunlik normasi quyidagi zaxiralar
summalarini inobatga
olib o’rnatiladi:
transport zaxirasi;
tayyorlov zaxirasi;
texnologik zaxira;
joriy zaxira;
sug’urta zaxirasi.
Transport zaxirasi yukning yo’ldagi kunlari va shu yuk uchun hujjatlarni
to’lash va ularning harakatlanish kunlari sonini o’z ichiga oladi. Tayyorlov zaxirasi
qabul qilishni rasmiylashtirish,
navlarga ajratish, ortish-tushirish, komplektatsiya
qilish, moddiy resurslarni maxsus qayta ishlash va h.k.larga bog’liq.
Bu zaxira
me’yor yoki haqiqatda sarflangan vaqt asosida o’lchanadi. Texnolo-gik zaxira
ishlab chiqarish texnologiyasiga bog’liq va texnologik me’yorlar asosida
hisoblanadi.
64
Asos sifatida joriy maksimal ombor zaxirasi olinadi. Chunki u materiallarni
navbatdagi ikki etkazib berish intervali o’rtasida ishlab
chiqarish jarayonining
uzluksizligini ta’minlay-di. Maksimal joriy zaxira materiallarga bo’lgan o’rtacha
kunlik ehtiyoj va navbatdagi ikki mol yetkazib berish intervali o’rtasida-gi
davomiylikning ko’paytmasiga teng. Mehnat unumdorligi va ishlab chiqarish
hajmining o’sishi joriy ombor zaxirasining oshirilishini talab qiladi. Shuningdek,
maksimal joriy zaxira ishlab chiqarishning maromiyligini ta’minlash uchun
har doim
biroz o’zgartirilishi kerak. Sug’urta zaxirasi rezerv sifatida, odatda, jo-riy ombor
zaxirasining 50%i doirasida qabul qilinadi.
Shunday qilib, zaxiraning kunlik me’’yori
transport zaxi-rasi, tayyorlov
zaxirasi, texnologik zaxira, joriy ombor zaxirasi va sug’urta
zaxiralarining
summasiga teng bo’lgan summalar yi-g’indisidan iborat.
Tugallanmagan
ishlab
chiqarish
bo’yicha aylanma mablag’larni
me’yorlashtirish buyumlarning guruhlari bo’yicha amalga oshirila-di va u quyidagi
formula yordamida aniqlanadi:
Do'stlaringiz bilan baham: