O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “moliya” kafedrasi

24-mavzu. Xo’jalik yurituvchi subyektlarning baho siyosati va 
baholarni shakllantirish asoslari 
Baholarni shakllantirishning ob’ektiv asoslari. Baho ta’rifi. Baho 
funktsiyalari. Baho turlari, uning tarkibiy tuzilmasi va baholarni shakllantirish 
metodlari.
Baholarni klassifikatsiya qilish belgilari. O’rnatilishi (belgilanishi)ga qarab 
baholarning turlari. Vaqt omiliga ko’ra baholarning tur (ko’rinish)lari. Baholar 
xususida ma’lumotlarni olish usuliga muvofiq baholarning farqlanishi. Bozor turi 

---

323 
(ko’rinishi)ga bog’liq ravishda baholarning turlari. Hududiy bozorlarga 
bog’liqligini nazarda tutib baholarning turlari. Bozorda davlatning ta’sirchanligi, 
tartibga solish va raqobat darajasining xarakteri bo’yicha baholarning turlari. 
Yetkazib berish va sotish shartlariga ko’ra baholarning farqlanishi. Bahoning 
tarkibi va tarkibiy tuzilmasi. Baholarni aniqlashning kontseptsiyalari.
XYuSlar marketing strategiyasining moliyaviy jihatlari. Yuqori baholar 
strategiyasi (―qaymog’ini ajratib olish‖). Past baholar strategiyasi. 
Tabaqalashtirilgan baholar strategiyasi. Imtiyozli baholar strategiyasi. Elastik 
baholar strategiyasi. Barqaror, standart (andozaviy), o’zgarmaydigan baholar 
strategiyasi. Yaxlitlanmagan baholar strategiyasi. Yoppasiga (ommaviy) sotib 
olishlar bahosi va baholarni tovarning sifati bilan uzviy bog’langanligi 
strategiyalarining o’ziga xos bo’lgan xususiyatlari. ―Skonto‖ chegirma, progressiv 
chegirmalar, tovarlarning almashtirilishi yoki shu bilan bog’liq bo’lgan chegirma, 
eksport chegirmalari, funktsional chegirmalar yoki savdo sohasidagi chegirmalar, 
maxsus chegirmalar, yashirin chegirmalar, konfidentsial chegirmalar.
25-mavzu. Moliya va kapitalning tarkibiy tuzilmasi 
Ichki yoki tashqi moliyalashtirish. Aksiyalar chiqarish hisobidan 
moliyalashtirish. Qarziy kapitalni jalb qilish evaziga moliyalashtirish: ta’minot 
ostidagi qarz; uzoq muddatli ijara.
Kapitalning tarkibiy tuzilmasi va sof moliyaviy muhit. Moliyaviy qarorlar 
asosida kompaniya qiymatini oshirish. Xarajatlarni kamaytirish: soliqlar va 
subsidiyalar; nochor moliyaviy holat bilan bog’liq bo’lgan xarajatlar.
Manfaatlar qarama-qarshiligiga barham berish. Motivatsiya muammolari: 
pul mablag’lari bilan operatsiyalarda erkinlik. Aktsionerlar va kreditorlar 
o’rtasidagi ziddiyatlar.
Manfaatdor tomonlar uchun yangi imkoniyatlarni yaratish. Amaliyotdagi 
moliyaviy qarorlar. Biznesni moliyalashtirishning besh metodi: do’stlar va 
qarindoshlardan qarzlar; ijara; oddiy aksiyalar; varrantlar bilan qarziy 
majburiyatlar; debitor qarzdorlik faktoringgi.
Investitsiyalar va moliyaviy ―dastak‖. Investitsion qarorlarni baholashning 
metodlarini qiyoslash: korrektirovka qilingan keltirilgan qiymat metodi; 
aktsionerlar daromadining o’sishi metodi; kapital qiymatining o’rtacha tortilgan 
metodi.