O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “moliya” kafedrasi

(free cash flows)
. Mantiqiyligiga qaramasdan mazkur yondashuv 
ayrim muammolarni ham yuzaga keltiradi. Bir yoki ikki yildan so‘ng paydo 
bo‘ladigan pul oqimlarini baholash murakkab. Boshqa muammo diskont stavkasini 
aniqlashdir. Uni CAPM modeli yoki biz ettinchi bobda tanishgan uning uch omilli 
versiyasidan foydalanib hal qilish mumkin. 
Amaliyotda qoidaga ko‘ra turli yondashuvlar asosida hisoblangan 
kompaniyalarning qiymati farqlanadi. Dividend daromadini baholashga asoslangan 
yondashuvdan ko‘pincha aksiyalarning minoritar paketini baholash uchun 
foydalaniladi. Aksiyalarning nazorat paketlari qoidaga ko‘ra sof aktivlar orqali 
aksiyalar narxi va foyda nisbati bilan baholanadi. 
Ko‘rinib turibdiki, biz bo‘limni quyidagi qayd bilan tugatishimiz mumkin, fond 
birjasida ro‘yxatga olinmagan kompaniyalarni baholash narx subyektiv 
belgilanishi sababli aniq bo‘lmaydi. Amaliyotda mulkdor o‘zgarishi bilan sodir 
bo‘ladigan aksiyalar narxi qoidaga ko‘ra qatnashchilar o‘rtasida muhokama yo‘li 
bilan belgilanadi. 
16.7. Leverej 
Oldingi boblarda biz soliq afzalliklarini tenglashtiradigan moliyaviy 
leverejning optimal darajasi mavjud deb faraz qildik. Kichik kompaniyalar holati 
yirik biznes kompaniyalari holatidan uncha farqlanmaydi. Albatta ayrim tafovutlar 
bor, qoidaga ko‘ra ular ko‘pincha kichik biznesdagi risklar va soliq foydasi bilan 
belgilanadi .kichik biznes uchun o‘rnatilgan nisbatan past soliq stavkalari qarzlar 
bo‘yicha foiz to‘lovlari qisqarish darajasi ancha pastligini bildiradi.
Biz o‘tgan boblarda ko‘rganimizdek moliyaviy leverej ta’siri natijasida 
paydo bo‘ladigan moliyaviy risk qoidaga ko‘ra operatsion riskni kuchaytiradi,, u 
leverejda ham usiz ham mavjud bo‘ladi. Modomiki kichik biznes kompaniyalari 
Aksionerlar i asosiy tizimli riskdan saqlanishda o‘z kapitalini doim ham samarali 
diversifikatsiya qilmasalar, ular qoidaga ko`ra yirik kompaniyalardagi 
raqobatchilariga qaraganda moliyaviy riskka ancha moyil bo‘ladilar. Bu vaqtda 

---

220 
Famam va French (Fama and French 1996) tadqiqotlari va boshqa manbalar 
bankrotlik riski ko‘pincha kichik biznes sektorida paydo bo‘lishini ko‘rsatadi. 
Soliq omillari va risk omillarining birgaligi shuni bildiradiki, kichik 
kompaniyalar yirik biznes bilan taqqoslaganda ancha past darajadagi qarz va o‘z 
mablag‘lari nisbatiga erishadilar.