O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “moliya” kafedrasi

 
15.4. Startaplarni moliyalashtirish 

---

194 
Startaplarni moliyalashtirish innovatsion loyihalarni rivojlantirishning muhim 
bosqichi sanaladi, chunki hech qanday startap usiz “tug‘ilishi” va haqiqiy 
beshafqat biznes olamida omon qolishi mumkin emas. Lekin startap uchun 
investitsiyani qanday olish va g‘oyalarni amalga oshirish uchun qayerdan topish 
mumkin? Hozir aynan mana shu masalada, ya’ni, startaplarni moliyalashtirish 
manbalari, ularning afzalliklari va kamchiliklari haqida so‘z yuritamiz. 
Investitsiyalarni jalb qilish shakllari.
Startapni moliyalashtirishning bir 
necha turlari mavjud. Investorlar o‘z mablag‘larining eng daromadli investitsiya 
qilishdan manfaatdor, shuning uchun ularning ko‘pchiligi nafaqat dastlabki 
bosqichda, balki rivojlanish jarayonida ham istiqbolli startaplarni qo‘llab-
quvvatlaydi. Ba’zi hollarda startaplarni moliyalashtirishdan maqsad ijtimoiy 
ahamiyatli faoliyat va umumiy farovonlikni oshirish sanaladi. Ijtimoiy 
yo‘naltirilgan loyihalar davlat pul subsidiyalaridan ham foydalanadi. Xayriya – 
tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash uchun yana bir rag‘bat bo‘lib, bu grantlar va 
subsidiyalar shaklida mablag‘larni beg‘araz taqdim etish bilan bog‘liq. 
Amaliyotda tadbirkorlik biznes loyihalariga investitsiya kiritishning ikki 
asosiy yondashuvi qo‘llanilmoqda. Birinchisi, startaplarni amalga oshirish uchun 
beg‘araz grantlarni to‘lashdan iborat. Bu holatda investorning manfaati nomoddiy 
yutuqda mujassamlashadi. 
Startaplarni moliyalashtirishning investitsion fondlari va xususiy investorlar 
biznes-loyihaga o‘zlarining dastlabki qo‘yilmalaridan bo‘lg‘usi foyda olishga 
mo‘ljal oladi. Rossiyada startaplarni moliyalashtirishning ikkinchi yondashuvining 
mohiyati shundan iborat. Investorlar startap g‘oyasini amalga oshirish maqsadida 
o‘z mablag‘larini tadbirkorlarga o‘tkazib berish shartlarini kelishib oladi. Taqdim 
etilgan summa uchun mukofot tariqasida biznesmen, odatda, loyihaning kelgusi 
foydasidan ulush yoki loyihani qisman boshqarish huquqini taklif qiladi. Shartlar 
kreditning standart modeli shaklida ham bo‘lishi mumkin: qarz oluvchi 
kreditorning pulidan foydalanish davrida foizlarni hisoblash bilan qarzni to‘lash 
majburiyatini o‘z zimmasiga oladi.