Bog'liq Asosiy vositalar hisobi nomli 5 BHMS va uning mazmuni (2)
Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati
KIRISH Mustaqillikning ilk kunlaridan boshlab respublikamizda qator islohotlar olib borila boshlanda va bu jarayonlar davom etmoqda. Mamlakatimizning qaysi sohasini olmaylik, xoh iqtisod, xoh siyosat yoki boshqa sohalarda islohot va yangiliklarga duch kelamiz. Olib borilayotgan islohotlarning tub zamirida mamlakat aholisining turmush tarzini yahshilash yotadi albatta. Ushbu yo`nalishda xususiy mulkchilikni shakllantirish va kichik biznes sohasiga alohida e`tibor qaratilmoqda.
Iqtisodiyotni erkinlashtirish va chuqurlashtirish sharoitida turli mulkchilikka asoslangan tashkiliy-iqtisodiy jihatdan bir-biridan farq qiluvchi ko`plab xo`jalik yurituvchi subyektlarning paydo bo`lishiga zamin yaratildi. Shu munosabat xo`jalik yurituvchi subyektlarda buxgalteriya hisobning to`g`ri yo`lga qo`yilishi va uning ustidan nazoratning samarali mexanizmini ishlab chiqish hozirgi kunning dolzarb vazifalaridan biridir.
Xususan, buxgalteriya hisobining ahamiyati sifatida xo`jalik yurituvchi subektlarda hisob tizimining naqadar to`g`ri yuritilishi, xo`jalikning iqtisodiymoliyaviy faoliyatini o`rganish va uning holatiga xolisona baho berish, shuningdek iqtisodiy ko`rsatkichlarning samaradorligini aniqlash hamda nazoratini o`rganish bugungi kunda talaba yoshlarga muhim dastur vazifasini o`taydi.
Yuqorida ta`kidlaganimizdek, mustaqillikdan keyin har bir jabhada tub o`zgarishlar bo`ldi. Buning yaqqol misoli sifatida ta`lim sohasini misol qilmoqchiman.
Mamlakatimiz kelajagi bo`lmish yoshlarga katta e`tibor qaratilib, respublikamizda hozirgi kunda ta`lim tizimi tubdan istoh qilinib, o`qitishning yangi shakllari amaliyotga tadbiq etildi. Oddiy an`anaviy usullardan yangicha ta`lim tehnologiyalariga o`tildi. Bir qator qonun hujjatlari ishlab chiqilib, kuchga kirdi.
O‘zbekiston Respublikasidan tashqarida faoliyat yuritishning moliyaviy natijalarini shakllantiradigan, chet el valyutasida ifodalangan daromadlar va xarajatlarni so‘mda qayta hisoblash, hisobot davridagi Markaziy bankning kurslari va ular amal qilish kunlari hosilalari summasini hisobot davridagi kunlar miqdoriga bo‘lish natijasida hisoblab chiqilgan kurslarning o‘rtacha miqdoridan foydalangan holda amalga oshiriladi.
O‘zbekiston Respublikasidan tashqarida joylashgan sho‘ba (tobe) xo‘jalik jamiyatlari, mustaqil balansga ajratilgan tarkibiy bo‘linmalarning moliyaviy hisobotlarini bosh jamiyat tomonidan tuziladigan konsolidatsiyalashgan moliyaviy hisobotga kiritish uchun qayta hisoblashda bosh jamiyat quyidagi tartib-taomillarni bajarishi kerak:
a) O‘zbekiston Respublikasidan tashqarida joylashgan, sho‘ba (tobe) xo‘jalik jamiyatlari, mustaqil balansga ajratilgan tarkibiy bo‘linmalarning aktivlari va majburiyatlari hisobot davrining oxirgi sanasidagi Markaziy bankning kursi bo‘yicha qayta hisoblanishi lozim;
b) O‘zbekiston Respublikasidan tashqarida joylashgan sho‘ba (tobe) xo‘jalik jamiyatlari, mustaqil balansga ajratilgan tarkibiy bo‘linmalarning xususiy kapitali moddalari, bundan joriy yilning taqsimlanmagan foydasi (qoplanmagan zarari) mustasno, hisobot davrining oxirgi sanasidagi Markaziy bankning kursi bo‘yicha qayta hisoblanishi kerak;
v) O‘zbekiston Respublikasidan tashqarida joylashgan shu’ba (tobe) xo‘jalik jamiyatlari, mustaqil balansga ajratilgan tarkibiy bo‘linmalarning daromadlari va xarajatlari moddalari, shuningdek taqsimlanmagan foydasi (qoplanmagan zarari) hisobot davridagi Markaziy bankning kurslari va ular amal qilish kunlari hosilalari summasini hisobot davridagi kunlar miqdoriga bo‘lish natijasida hisoblab chiqarilgan kurslarning o‘rtacha miqdoridan foydalangan holda qayta hisoblanishi lozim.
O‘zbekiston Respublikasidan tashqarida faoliyatning tasnifi o‘zgargan hollarda, o‘zgargan tasnifga nisbatan qo‘llanadigan qayta hisoblash tartib-taomillari ushbu o‘zgarish sanasidan boshlab foydalanilishi lozim.
Mamlakatimizda fermer xo`jaligi haqli ravishda qishloq xo`jaligi ishlab
chiqarishining yetakchi bo`g`iniga, uni tashkil etishning asosiy shakliga aylandi.
Fermer xo`jaliklari qishloqda xo`jalik yuritishning eng qulay va samarali shakli
bo`lib, ularni yuqori unumli texnologiya va agrotexnik tadbirlarni amalga
oshirishda tarmoqning moddiy bazasi va texnik jihatdan jihozlanganlik darajasini
kuchaytirish mamlakatimiz qishloq xo`jaligini jadal rivojlanishiga xizmat
qilmoqda. Xususan, keyingi 10 yil davomida qishloq xo`jalik korxonalariga 35
mingdan ziyod qishloq xo`jaligi texnikasi va ixcham uskunalar yetkazib berildi.
Ulardan 11 mingdan ortig`i, jumladan qariyb 3 mingdan ko`p texnika vositasi
lizing asosida olindi.
Asosiy vositalarni hisobga olishda ularni aktiv sifatida tan olingan paytini belgilash, mazkur aktivlarga nisbatan qo`llaniladigan ularning balans qiymatini va amortizatsiyani hisoblash usullarini belgilash, shuningdek asosiy vositalarning balans qiymatidagi boshqa o`zgarishlarni va ularning chiqib ketishi hisobiga moliyaviy natijalarni belgilash va hisobga olish asosiy qoidalar hisoblanadi.
Asosiy vositalardan foydalanish darajasi oshgan sayin ishlab chiqarish
rivojlanib, uning hajmi oshib boradi. Shuning uchun asosiy vositalar hisobini
takomillashtirish va ulardan foydalanish samaradorligi darajasini o`rganish asosida
mavjud imkoniyatlarni aniqlash katta ahamiyatga egadir.
