O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi toshkеnt davlat iqtisodiyot univеrsitеti

8-мавзу. Иқтисодий ўсиш моделлари.
Иқтисодий ўсиш халқ фаровонлигини асосини ташкил қилади. Иқтисодий ўсиш ва унга таъсир қиладиган омиллараро ўзаро боғлиқликларни таҳлил қилиш ва бу жараёнда математик моделлардан ва усуллардан фойдаланиш яхши натижаларни беради.
Биз мазкур масалани ечишда математиканинг чизиқли дастурлаш курсининг ишлаб чиқариш функциялари Кобб-Дуглас, Эрроу- Ченери ва бошқаларнинг ишлаб чиқариш омилларининг ўзгармас эластикли ўзаро алмашуви ва Брунонинг ишлаб чиқаришга ўзгармас миқдорда (даражада) қатнашувчи функциялардан фойдаланиш усулларини кўриб чиқдик.
Иқтисодиётнинг абсолют ва нисбий ўсиш тезликлари ва эластиклик коэффициентларини аниқлаш берилган.
Шундай қилиб, боб иқтисодий ўсиш, уларга таъсир қилувчи омилларнинг ўзаро боғлиқликлари, иқтисодиётнинг абсолют ва нисбий ўсиши, эластиклик коэффициентларини математик усуллар ёрдамида аниқлаш ва таҳлил қилишга бағишланган.


9-мавзу. Ўзбекистоннинг иқтисодий ўсиш кўрсаткичларининг эконометрик моделлари.
Ўрганилаётган объектлар (даврлар) бўйича ижтимоий-иқтисодий маълумотлар ва кўрсаткичлар одатда матрица (жадвал) кўринишида қаралади. Уларни ва кўрсаткичлар орасидаги боғланишларни, уларга таъсир этувчи умумий “сабаблар ва омилларни” билиш ва баҳолаш керак бўлади.
Ўзбекистоннинг мустақиллик йилларидаги иқтисодий ўсишини ифодаловчи макроижтимоий-иқтисодий кўрсаткичларнинг омилий таҳлили бўйича компьютерда ечилган баъзи масалаларнинг сонли натижалари келтирилди. Булар Ўзбекистоннинг иқтисодий ўсишидаги ва аҳоли турмуш даражасидаги асосий тенденцияларни акс эттиради.
Статистик сезиларли боғланишлар жиҳатидан, учта моделда ҳам биринчи омил (K₁, F₁ ва W₁) - ”умумий иқтисодий ўсиш индикаторига” мос. Кўрсаткичлар (ЯИМ, аҳоли истеъмоли, давлат сарфлари ва б.) кўрилган даврда деярли бир хил динамика билан ўсмоқда (фақат z₅, z₃, z₇ кўрсаткичлар истисно, булар, захираларнинг ўзгариши, ялпи инвестициялар, қишлоқ хўжалигидаги даромадлардир). Иккинчи омил (K₂, F₂) - “мавсумий” (даврий) ўзгаришга мос “циклик компонента”дир