O’zbеkiston rеspublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi toshkеnt davlat sharqshunoslik instituti

Bandixontepa  singari  yodgorliklar  topilgan.  Ilk  temir  davriga  mansub  bo‘lgan  yodgorliklarda 
arxitektura  va  qurilish  texnikasi,  hunarmandchilik  rivojlanganligini  ko‘rsatuvchi  moddiy 
topilmalar o‘rganilgan.   
Toshkent  viloyatida  ilk  temir  davri  yodgorliklari  Burgulik  madaniyatiga  aylangan.  1940 
yilda arxeolog A.Terenojkin ―Burgulik madaniyati‖ ga mansub bo‘lgan makonlarni o‘rganishni 
boshlaydi.  Burgulik  madaniyati  miloddan  avvalgi  VI-IV  asrlar  bilan  belgilanadi.  1972  yilda 
arxeolog X.Duke chorvachilik va dehqonchilik bilan shug‘ullangan qabilalarning 14 ta qishloq va 
60  dan  ortiq  yerto‘la  va  yarim  yerto‘la  shaklidagi  kulbalarni  o‘rganadi.  Bu  makonlardan 
yorg‘o‘choqlar,  tosh  o‘g‘ir,  o‘g‘ir  soplari,  tagi  yassi  qilib  ishlangan  kosalar,  tuvakchalar, 
xurmachalar, quloqli sopol qozonlar topilgan.  
Xorazmda  ilk  temir  davriga  oid  Ko‘zaliqir,  Quyisoy,  Uygarak,  Dingilja  kabi  ko‘plab 
yodgorliklar mavjud bo‘lib, ular miloddan avvalgi VII-V asrlarga mansubdir.  
O‘rta  Osiyoning  dasht  va  tog‘li  rayonlarida  yashagan  ko‘chmanchi  chorvador  sak 
qabilalarining izlari ilk temir davri yodgorliklarida muhrlanib qolgan. Bunday yodgorliklar Pomir, 
Tyanshan,  Zarafshon,  Amudaryo,  Orol  dengizi  atroflarida  topilgan  bo‘lib,  ular  asosan  mozor-
qo‘rg‘onlardir.  Saklarning  mozor-qo‘rg‘onlarida  ot  anjomlari  topiladi.  Shuningdek,  topilmalar 
orasida bronza va temirdan ishlangan harbiy qurollar, zeb-ziynat buyumlari, mehnat qurollari va 
sopol idishlar uchraydi. Quyi Sirdaryo irmog‘i bo‘lgan Inkordaryo bo‘yida  Uygarak qabristoni 
topilgan.  Yodgorlik  xalqa  shaklida  bo‘lib,  uning  balandligi  1,5-2,0  m,  diametri  27-40  m  keladi. 
Kichik  mozor  qo‘rg‘onlardagi  oddiy  qabrlarda  sopol  idishlar  va  bronza  o‘q  uchlari  uchraydi. 
Katta  mozor-qo‘rg‘onlardagi  saklar  va  qabila  boshliqlarining  qabrlarida  yarog‘-aslaha,  ot 
anjomlari va zeb-ziynat buyumlari topiladi. 
Saklarning  shahar  xarobalari  topilmagan.  Ko‘chmanchilarning  uy-joylari  yerto‘la, 
chaylasimon uylardan iborat bo‘lgan. 

---

 
 
76 
 
Arxeolog  olimlarning  fikricha,  mil.avv.  VII-VI  asrlarda  ko‘chmanchilar  orasida  harbiy-
siyosiy qabila uyushmalari vujudga kelgan. Ko‘chmanchi qabilalar tarixini o‘rganishda Tagisken