O’zbеkiston rеspublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi toshkеnt davlat sharqshunoslik instituti

Yu.Zadneprovskiylar tomonidan tadqiq etilgan. 

---

 
 
75 
 
Chust madaniyatini yaratgan dehqonlar yerto‘la, paxsa va xom g‘ishdan qurilgan uylarda 
yashagan.  Chust  qishloqlari  atrofi  mudofaa  devorlari  bilan  o‘ralgan.  Chustda  xom  g‘ishdan 
ishlangan  devorlarning  qalinligi  3  m,  balandligi  3,5  metrga  teng  bo‘lgan.  Chust  madaniyatiga 
mansub  bo‘lgan  Dalvarzintepa  yodgorligida  mudofaa  devorining  qoldig‘i  qazib  olingan.  Uning 
eni 4,6 m, balandligi 2,5 m ni tashkil etadi. 
Chust madaniyatiga mansub bo‘lgan yodgorliklardan tosh va jez o‘roqlar, pichoqlar, tosh 
yorg‘uchoqlar hamda arpa, bug‘doy, tariq  donlari va ular uchun kovlangan o‘ralarning topilishi 
aholining asosan dehqonchilik bilan shug‘ullanganligidan guvohlik beradi. 
Chust  madaniyatida  metall  bilan  bog‘liq  hunarmandchilik  rivojlangan.  Ot  uzangilari  va 
suvlig‘i,  oyna,  bilaguzuk,  sirg‘a,  qarmoq  va  hokazolar  keng  tarqalgan.  Kulolchilik  sohasi  ham 
taraqqiy  topadi.  Idishlar  qo‘lda  yasalgan  va  sirlangan.  Sopol  idishlar  uy  xo‘jaligida  ishlatilgan 
qozon, xumcha, ko‘za, tovoqlar bo‘lib, ularga gul va geometrik chiziqlar chizilgan. Chust aholisi 
hayotida  to‘qimachilik  rivojlangan.  To‘qimachilik  dastgohiga  tegishli  urchuq  toshlar,  moki  va 
suyak taroqlar barcha makonlardan topiladi. 
Hozirgi  Samarqand,  Navoiy,  Qashqadaryo  va  Jizzax  viloyatlari  hududlarida  So‘g‘diyona 
deb nomlangan qadimgi  dehqonchilik madaniyati markazi shakllandi. Uzoq davom etgan tarixiy 
jarayonlar bilan bog‘liq holda miloddan avvalgi  2,5 ming yillar ilgari (miloddan avvalgi  I ming 
yilliklar o‘rtalarida) Markaziy So‘g‘dda Samarqand shahri  - Afrosiyob qad ko‘taradi. Afrosiyob 
afsonaviy shaxs bo‘lib, rivoyatlarga qaraganda Samarqand shahriga asos solgan pahlavondir.  
Afrosiyob  yodgorligining  ilk  qatlamlaridan  Chust  madaniyati  tipiga  oid  sopol  parchalari 
topilgan.  Shuningdek,  miloddan  avvalgi  VI  asrga  mansub  mudofaa  devorlarining  qoldiqlari 
o‘rganiladi.  
Qashqadaryo  viloyati  (janubiy  So‘g‘diyona)  hududlaridan  ilk  temir  davriga  mansub 
bo‘lgan  Yerqo‟rg‟on,  Daratepa,  Uzunqir,  Qo‟rg‟oncha  singari  yodgorliklar  o‘rganilgan. 
Yodgorliklardan  xom  g‘ishtdan  va  paxsadan  qurilgan  bino  qoldiqlari,  metall  qurollar, 
hunarmandchilik buyumlari topilgan.  
Surhondaryo  viloyatida  (Baqtriyaning  shimoli)  Qiziltepa,  Kuchuktepa,  Talashgantepa,