O‘zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “moliya” kafedrasi

1-rasm. Foydaning riskka bog‘liqligi

7

 

                                                   

7

  Шапкин  А.С.,  Шапкин  В.А.    Экономические  и  финансовые  риски.  Оценка,  управление,  портфель 

инвестиций. Учебник. — М.: “Дашков и Ко”, 2016. – 545 c. 

F

3 

F

2 

F

1 

r

1 

r

2 

r

3 

Risk 

F

o

yd

a

 

---

30 

 

1-rasmda  foydaning  riskka  bog‘liqligini  ko‘rsatilgan.  Siz  risk  kamroq  (r

1

  = 

0)  yechimni  tanlashingiz  mumkin,  lekin  bunda  olinadigan  foyda  (F

1

)  ham  kam 

bo‘ladi, eng yuqori riskda esa (r

3

)  foyda  ham  F

3

  ga teng eng  yuqori qiymatga ega 

bo‘ladi. 

Ta’kidlash  lozimki,  tadbirkor  riskni  qisman  iqtisodiyotning  boshqa 

subyektlari  zimmasiga  yuklab  qo‘yishga  haqli,  lekin  undan  to‘liq  chetlab 

o‘tolmaydi.  Kim  tavakkal  qilmasa,  o‘sha  odam  g‘alaba  qozonolmaydi,  deb  juda 

o‘rinli  aytilgan.  Boshqacha  aytganda,  iqtisodiy  foyda  olish  uchun  tadbirkor  ongli 

ravishda riskli qarorlar qabul qilishi kerak bo‘ladi.  

Risk, chama, hodisa, raqobat – biznesning doimiy hamrohlari. Ba’zilar ishga 

sarmoya  kiritish  bilan,  boshqalar  esa  –  o‘z  mulki  bilan  risk  qiladi,  bu  yerda 

muayyan  riskka  nafaqat  yo‘l  qo‘yish  mumkin,  balki  u  zaruriydir.  Tadbirkorlik 

faoliyati  bilan  shug‘ullanuvchi  odamlar  yuqori  xo‘jalik  va  tijorat  riski  sharoitida 

obyektiv faoliyat ko‘rsatadi, chunki ular ishlab chiqarishni tashkil qilish, muayyan 

mahsulotni sotish uchun mustaqil ravishda qo‘shimcha xarajatlar qilishga majbur. 

Risk  mavjudligi  mumkin  bo‘lgan  qaror  variantlaridan  birini  tanlash 

zaruratini  taqozo etadi, shunga bog‘liq ravishda, qaror qabul  qiluvchi shaxs qaror 

qabul qilish jarayonida barcha ehtimoliy muqobillarni tahlil qilib, eng rentabelli va 

eng  kam  riskli  variantni  tanlaydi.  Risk  vaziyatining  aniq  mazmuniga  bog‘liq 

ravishda,  muqobillik  turli  darajadagi  murakkablikka  ega  bo‘ladi.  Shuning  uchun 

murakkab  iqtisodiy  vaziyatlarda  optimal  qarorni  tanlash  uchun  maxsus  tahlil 

metodlaridan  foydalaniladi.  O‘z  navbatida,  tadbirkorlik  riskining  analitik 

funksiyasini ham ajratib ko‘rsatish mumkin.  

Riskning ikkita funksiyasi bor: rag‘batlantiruvchi va himoyalovchi (2-rasm).