Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligi toshkent moliya instituti

insayder ma'lumotlaridan foydalanish 
oshkor qilinmagan (tarqatilmagan) va qimmatli qog‘ozlar bozorining bitta 
ishtirokchisiga boshqalarnikidan ustunlik berishi mumkin bo‘lgan qimmatli 
qog‘ozlarni sotib olish yoki sotish uchun foydalanishni o‘z ichiga oladi, chunki 
ushbu ma'lumotni oshkor qilish (tarqatish) qimmatli qog‘ozlar qiymatining 
o‘zgarishiga sezilarli ta'sir ko‘rsatishi mumkin. 
Bitimlar amalga oshirilayotganda Birjada narxlarning o‘zgaruvchanligi uchun 
sharoit yaratilishiga qarshi turish uchun quyidagilar taqiqlanadi: 

---

278 

narxlar kotirovkasiga ta'sir ko‘rsatishni maqsad qilish uchun to‘g‘ridan-
to‘g‘ri bir kishi yoki soxta shaxslar tomonidan qimmatli qog‘ozlarni sotib olish va 
sotish bo‘yicha yirik bitimlar; 

bozor sharoitida sun'iy o‘zgarishlarga olib kelishi mumkin bo‘lgan yolg‘on 
ma'lumotni tarqatish; 

birja savdosi ishtirokchilarining joriy birja narxlarini o‘zgartirish yoki 
belgilashga olib kelishi mumkin bo‘lgan har qanday kelishilgan harakatlari. 
Narxlarning beqarorligi, qimmatli qog‘ozlar bozori ishtirokchilarining 
moliyaviy yo‘qotishlarini oldini olish maqsadida Birja Kengashi narxlarning 
maksimal chegaralarini belgilash huquqiga ega – spred. 
Qimmatli qog‘ozlar bozorida narxlarni manipulyasiya qilish deganda 
maqsadli ravishda turli xil ichki yolg‘on xabarlar tarqatish, bir tomon manfaatini 
ko‘zlaydigan qimmatli qog‘ozlar bilan bitimlar tuzish shuningdek qimmatli 
qog‘ozlar bozorida qimmatli qog‘ozlar narxi va unga bo‘lgan talabni o‘znining 
haqiqiy bahosidan ancha baland qilish yoki O‘sha darajada ushlab turishga 
qaratilgan harakatlarni amalga oshirish tushuniladi. 
Birja manipulyatsiya va (yoki) insayder ma'lumotlaridan foydalanishni
 
birja 
savdolarida operatsiyalarni amalga oshirish jarayonida aniqlaydi yoki birja savdosi 
natijalari bo‘yicha bu haqda qimmatli qog‘ozlar bozorini tartibga solish bo‘yicha 
vakolatli davlat organiga shubhali bitim ro‘yxatdan o‘tgan kundan boshlab uch kun 
ichida xabar beradi. 
Qimmatli qog‘ozlar bozorida insayder ma'lumotlarini manipulyatsiya qilish 
va ulardan foydalanish belgilari qimmatli qog‘ozlar bozorini tartibga solish bo‘yicha 
vakolatli davlat organi tomonidan belgilanadi.

Qimmatli qog‘ozlar bozoridagi insayder ma'lumotlarini manipulyatsiya qilish 
va ulardan foydalanish faktlari, shuningdek ushbu noqonuniy xatti-harakatlarga 
aloqador shaxslarning javobgarlik choralari sud tomonidan belgilanadi. 
Market-meyker tomonidan narxlar darajasini saqlab qolish uchun qimmatli 
qog‘ozlar bilan bitimlar tuzishi, O‘zbekiston Respublikasining qonunchiligiga 

---

279 
muvofiq ayrim qimmatli qog‘ozlarga talab va taklif qimmatli qog‘ozlar bozorida 
manipulyatsiya hisoblanmaydi. 
Bosh makler, agar Birjada amalga oshirilgan bitimlarning to‘g‘riligiga shubha 
tug‘ilsa, Birja Boshqaruvi Raisiga yozma ravishda hisobot bilan murojaat qiladi, 
ushbu hisobotni “Birjalar va birja faoliyati to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi 
Qonuniga muvofiq tuzilgan bo‘lib Birjaning Nazorat komissiyasiga taqdim etadi.