88
3.3.10. –rasm. Ekspert axborot quyi tizimining umumiy sxemasi
Foydalauvchi
Internet
Intranet
So’rovlarni
qayta ishlash
Foydal
anuvc
hi
i
nt
er
fey
si
X
ul
osa
n
i s
hak
ll
ant
ir
ish
Tushuncha
va tushuntirishlar
X
izma
t k
o’r
sat
uv
ch
i D
T
Tizimli
tahlilchi
Vosita va usullar quyi tizimi
Uslubiy bazis
MB
MB
MB
Bilimlar
bazasi
Evristika
bloki
Ekspert
Ekspert
Ekspert
Foydalauvchi
Foydalauvchi
Aloqa kanallari
Tizimli
tahlilchi
So’rovlarni
qayta ishlash
89
ARMni tuzishda, ayniqsa [www.fooder.ru/page2 / arm_main.html]
ta’minlanishi shart bo‘lgan umumiy talablar qatori mavjud:
•
axborotni qayta ishlash vositasi mavjudligi;
•
dialog (interaktiv) rejimda ishlash imkoniyati;
•
ergonomikaning asosiy talablarini bajarish: operator o‘rtasida funksiyalarni
oqilona
taqsimlash, ARM kompleksi va atrof-muhit elementlari, qulay ish
sharoitlarini yaratish, ARM konstruksiyalari qulayligi,
inson-operatorning ruhiy
omillarini hisobga olish, ARM elementlarining shakli va ranglarining
jozibadorligi va boshqalar;
•
ARM tizimda ishlovchi PKning yuqori ishlab chiqarishi va ishonchliligi;
•
amalga oshiriladigan vazifalarning mohiyatiga mos dasturiy ta’minot;
•
muntazam jarayonlarni avtomatlashtirishning maksimal darajasi;
ARM operatorlari kabi mutaxassislarning o‘z-o‘ziga xizmat ko‘rsatishlari
uchun optimal sharoit;
•
mutaxassisni ARMdan ish quroli sifatida foydalanishda maksimal qulaylik va
qanoat bilan ta’minlovchi boshqa omillar.
ARM
tarkibiga,
albatta,
asosiy
hisob
funksiyalarini
va
dialogni
tashkillashtirishni ta’minlovchi turli dastur komponentlari,
shuningdek, ma’lumotlar
bazasini boshqarish tizimi, translyatorlar, ma’lumotlar tizimi, fan sohasi ma’lumotlar
bazasi va ma’lumotlarni tasvirlash, dialoglar ssenariysi, qo‘llanma, boshqaruv
parametrlari, xatolar ro‘yxati va boshqalardan tarkib topgan metama’lumotlar bazasi
kiradi.
Ekspert tizim ARMi intelektual ARM sinfiga mansub va bu talablarga to‘liq
javob beradi hamda injener va ekspertning kompter bilan o‘zaro munosabatini
ta’minlovchi dastur-apparat
muhitni birlashtiradi; axborotni kiritish, monitor ekrani,
printer, garfik quruvchi yoki boshqa xulosa uskunasida talab etilgan shaklda
natijalarni qayta ishlash, tahlil qilish va xulosalash imkonini taqdim etadi (klaviatura,
skaner va hokazolar orqali). Ayrim ekspert tizimi ARMlarining ajralib turadigan
o‘ziga xosligi – bu konkret ekspert xulosasini yaratish uchun zarur aniq bo‘lmagan
axborotlarni qidirishga va real vaqt rejimida ma’lumotlarning
virtual bazasini
shakllantirishga qodir Data Mining modulining ulanganligidir.
Modellashtirish va kasbiy faoliyatda prognozlash tizimlari. Zamonaviy
kompaniya faoliyatining natijaviyligi ko‘plab o‘zaro bog‘langan va doimo ham tashqi
va ichki omillar boshqaruviga tushmaydigan holatga bog‘liq. Ekspert ma’lumotlarni
tahlil qilish asosida kompaniyaning umumylashtirilgan funksiyalash muhiti yaratiladi,
unda kompaniya faoliyatiga ta’sir ko‘rsatuvchi asosiy siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy,
texnologik omillar imkoniyatiga ko‘ra ishtirok etadi. Ushbu
model doirasida barcha
imkoniyatli tashqi holat: talab hajmi va tuzilishi hamda kompaniyaning tarmoqli va
tarmoqsiz mahsulotlari, bozor tendensiyalari, hamkor va raqobatchilar faoliyati,
90
resurslar zahirasi va ta’minlanganlik va hokazolar prognozlanadi .
Muhitning yuqori noaniqlik vaziyatida strategik
qarorlar qabul qilish uchun
ssenariyli prognozlash qo‘llaniladi. Strategik boshqaruv sohasida ssenariyli yondashuv
asosan sanoat, tuzilishining o‘zgarishlarini, yirik makroiqtisodiy, siyosiy, ekologik,
texnologik tren va xavflar, shuningdek, raqobatchilar holati bilan bog‘liq
turli
vaziyatlarni oldindan aytish uchun foydalaniladi.
Kompaniya faoliyatiga shuningdek, kompaniyaning ichki muhitininng holati
ham ta’sir ko‘rsatadi. Strategik va tezkor tahlil qilish doirasida bozor muhitida
kompaniyaning raqobatbardosh imkoniyatini har tomonlama baholashga
yo‘naltirilgan kompaniyani ko‘p bosqichli va ko‘p omilli tekshirish amalga oshiriladi.
Kompaniya ichki muhitining o‘ziga xosliklari, imkoniyatlari, kompaniyaning tashqi
o‘zgarishlarga moslashuvi belgilanadi.
Modellash va prognozlash usullari va uskunalari juda turlicha. Ular zamonaviy
matematik
usullarda tuzilgan, dasturlar va vositalar bilan amalga oshirilgan hamda
zamonaviy AKTga tahliliy tizimostining 6 xil shakli kiradi. 12.11 va 12.12-rasmlarda
misol tariqasida yasama modellash (YAM) va YAMni qayta ishlashning amaliy
bosqichlari ko‘rsatilgan [
http://3dvok.com/ua/imitation-modelling.html
].
Do'stlaringiz bilan baham: 
