O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti

 

 

 

 

Quyida sinfdan tashqari mashg‘ulotlar o‘tkazish rejasini keltiramiz.  

№  Тadbir 

shakli 

Тadbir 

mavzusi 

Тadbir 

maqsadi 

O’qituvchi faoliyati 

O’quvchi 

faoliyati 

 

1 

Matemat

ik 

o‘yinlar 

Sehrli kvadrat 

Тez va aniq 

hisoblash 

O‘yinni boshqarish, 

O’quvchilarni qiziqtirish 

va sehrli kvadrat tarixi 

bilan tanishtirish 

Mantiqiy 

fikrlash 

2 

Qiziqarli 

matema 

tik 

soatlar 

Rebuslar, 

fokuslar, 

Krossvordlar 

Matematika da 

rslarida olin 

gan bilimlarni 

chuqurlashtiris

h 

Тurli rebuslarni, 

krossvordlarni 

tayyorlash 

Rebuslar va 

krossvordlarni 

topish 

3 

Matemat

ik vikto 

rina 

Hamma 

narsalarni 

bilishni 

istayman 

Murakkab 

masalalar 

yechish. 

Тurli murakkab 

masalalarni tayyorlash 

va viktorinani 

boshqarish 

Hamma 

masalalarni 

bilishga 

intiladilar 

4 

Matema 

tika 

ertaligi 

Тarixiy 

masalalar 

Тarixiy 

misollarni 

o‘rganish 

Misollarni tayyorlash va 

ertaliklarni boshqarish. 

Тarixiy misollarga 

qiziqtirish. 

Misollarni 

yechishga 

harakat qilish 

5 

Matema 

tik 

to‘garakl

ar 

Mashhur 

matematik 

olimlarning 

hayoti va 

faoliyati 

Olimlarning 

matematikaga 

qo‘shgan 

hissasi, 

matematika 

tarixini chuqur 

o‘rganish 

Matematika to‘garagini 

boshqarish va senariy 

yozish 

Тarixiy 

materiallar 

to‘plamiga ega 

bo’lish. 

6 

Matema 

tik 

matbuot 

Qiziqarli 

tarixiy hiko 

yalar, olim 

larning ha 

yoti   va 

ijodidagi 

yangiliklar 

O’quvchilar 

ning 

dunyoqara 

shini 

shakllanti 

rishga erishish 

Devoriy gazeta uchun 

material to‘plash 

Devoriy 

gazetalarni 

chiqarish va 

tarixiy 

materiallarni 

o‘rganish 

---

 

Matematika minutliklarida  topshiriqlarga qiziqish uyg‘otish va quvvatlash uchun bu 

topshiriqlar darslarda beriladigan oddiy matematik topshiriqlarga o‘xshash   bo‘lmasligi 

kerak. 

Mashg‘ulot o‘tkazish uchun har xil qiziqarli arifmetik va geometrik mazmunli 

masalalar, qiyinroq masalalar, hazil masalalar, nostandart masalalar, qiziqarli kvadratlar, 

rebuslar, topishmoqlar va boshqalar material bo‘lib xizmat qiladi. 

Matematika to‘garagi  matematikadan tizimli sinfdan tashqari ishning eng ko‘p 

tarqalgan turi. Uning asosiy vazifasi –  matematikaga alohida qiziqadigan O’quvchilar 

bilan bajariladigan chuqurlashtirilgan ish. 

Matematika to‘garagi ishi qiziqarli matematika soatlaridan quyidagilar bilan farq 

qiladi: 

 Matematika to‘garagiga  o’quvchilar tanlashda ularning matematikaga nisbatan 

alohida qiziqishlarini, moyilliklari va imkoniyatlarini hisobga olish kerak. 

Mustaqil ravishda ko‘rgazmali qurollar (abaklar, ba’zi o‘yinlar uchun misollar 

yozilgan kartochkalar va boshqalar) tayyorlaydilar, matematika kechalari o‘tkazishga 

tayyorgarlik  ko‘radilar va hokazo.    

 Matematika to‘garagini o‘tkazish uchun oldindan uning ish  rejasini tuzish kerak. 

Namuna uchun ikkinchi yarim yillikda 1-sinfda o‘tkazilgan ba’zi to‘garak 

mashg‘ulotlarining taxminiy  rejalarinini keltiramiz. 

I mashg‘ulot. 1. Rebuslarni o‘ylab topish. 2. Qo‘shishga oid qiziqarli masalalar. 3. 

100 ichida raqamlashni bilishni tekshirishga oid mashqlar. 4. 

Тopqirlikni talab qiladigan 

masalalar. 5. Hazil masala. 6. 

Тopishmoqlar. 7. Quvnoq sanoq (20 ichida) o‘yini. 

II mashg‘ulot. 1. Rebuslarni o‘ylab topish. 2. 

Тopqirlikni talab qiluvchi she’riy 

masalalar. 3. Geometrik figuralarni tahlil qilishga doir mashqlar. 4. Hazil masala. 5. 

“Sonni to‘ldir” o‘yini. 

III mashg‘ulot.    Dars tipidagi to‘garak mashg‘uloti.  

Matematik tanlovlar.Tanlovlar har xil qiyinlikdagi masalalarni yechish, qiziqarli 

fikrlaydigan masalalar va topshiriqlarni bajarishdagi musobaqalar bo‘lib  hisoblanadi. 

Asosan  O’quvchilarning xohishi bo‘yicha masalalar yechishda o‘z kuchini sinaydigan, 

yetarlicha tayyorgarligi borlari ishtirok qiladi. Tanlovlar o‘tkazishni 2-sinfdan boshlash 

maqsadga muvofikdir.  

Quyida 2- sinflarda tanlovlar o‘tkazishga misollar keltiramiz. 2-sinf (3-chorak).  

№1. Ikki o‘ram jun ipdan 3 ta qolpoq tO’qish mumkin. Shunday 9 ta qolpoq tO’qish 

uchun necha o‘ram ip kerak?   

№2.  Vali  va  Salimning  30  ta  konfeti  bor  edi.  Ular  baravardan  yeyishgandan  keyin 

Valida 9 ta, Salimda 5 ta konfet qoldi, ular  qanchadan eyishgan?  

№3. Shaklda nechta uch bor?       

№4.  1,  2,  3,  4,  5,  6,  7,  8,  9  sonlari  berilgan.  Bu  qatordagi  sonlardan  uchtalab 

qo‘shganda 15 soni chiqadigan nechta misol keltirish mumkin. 

 Matematik olimpiadalar. Olimpiadalar tanlovlarga  qaraganda keng mashtabda 

o‘tkaziladigan va matematika o‘rganishda O’quvchilar erishgan muvaffaqiyatlarni 

namoyish qiladigan ishdir.  

Olimpiada qatnashchilarining  tarkibiga bog‘liq holda maktab ichida, tuman va 

shaharlarda o‘tkazish mumkin. Olimpiadani 3 -  sinfdan boshlab o‘tkazib, g‘oliblar 

maktabning devoriy gazetalarida va  o’quvchilar yig‘ilishlarida rag‘batlantiriladi. 

Matematik matbuot va viktorinalar  

---

Gazeta, viktorinada har xildagi matematik mazmunni o‘z ichga olgan topishmoq, 

misol va topshiriqlar  rasmlarda berilib, qiziqish xarakterida bo‘ladi. 

 Viktorinada esa o’quvchilarga yechish tavsiya qilinadigan topshiriq beriladi. 

Javoblar belgilangan vaqtda o’quvchilarga yetkaziladi.  

Matematik tanlovlar va viktorinalar. Tanlov  mavzusi va uni o‘tkazish vaqti oldindan 

belgilanadi. 

Murakkab hisoblashlarni eng qulay usul bilan, taqqoslash yordamida hisoblash 

2. Mantiqiy masala va mashqlarni, 

3. 

Тopqirlik, ziyraklikka oid mashqlar, 

4. Hisoblashlari murakkab   bo‘lgan masalarni 

5. Sharq mutafakkirlari merosiga oid bayon qilishlar, algebraik, geometrik shakllar 

mazmunini yoritishga oid topshiriqlar. 

 Matematik viktorinalar –  gazetalardan farqli ravishda faqat  o’quvchilarga yechish 

uchun berilgan masalalar va savollardan iborat bo‘ladi. Javoblar yozma ravishda ma’lum 

vaqt ichida  o’qituvchi tomonidan g‘olib  o’quvchi aniqlanib e’lon qilib boriladi. 

Matematik devoriy gazeta, viktorinalar, odatda matematik burchak deb ataluvchi 

joyga osib qo‘yiladi, bu burchakda Vatanimiz yutuqlarini ifodalovchi sonli ma’lumotlar 

ham berib boriladi. “Bilasizmi?” ruknida qiziqarli materiallar beriladi. Masalan:     

1. Odamning  bo‘yi bir kunda 1 sm dan 6 sm gacha o‘zgarishi mumkin. 

2. Dunyodagi eng uzun temir yo‘l  9302 km ni tashkil etadi. 

3. Dunyoda okeanlar suvida 13300 mln tonnagacha kumush bor. Matematika 

burchagini tashkil qilishni  o’quvchilar va ularning ota-onalari faoli yordamida amalga 

oshirilishi mumkin. 

Fakultativ mashg’ulotlar.  Boshlang‘ich sinflarda fakultativ mashg‘ulotlarni tashkil 

etish mohiyati juda katta ahamiyat kasb etadi. Fakultativ mashg‘ulotlarda o‘rganiladigan 

materiallar darslik materiallarini takrorlamagan holda o‘rganilib, boshlang‘ich sinf 

O’quvchilarining bilimini mustahkamlash va chuqurlashtirishga qaratilishi lozim. 

Ayniqsa, sharq mutafakkirlari ijodini o‘rganish va  matematika darslari samaradorligini 

oshirishda tarixiy materiallardan foydalanish har bir mashg‘ulotda tavsiya etiladi. 

Masalan, 1-mashg‘ulotda  Abu Rayhon Beruniy, 2-mashg‘ulotda Abu Ali ibn Sino, 

keyingisida al-Xorazmiy, Mirzo Ulug‘bek kabi mutafakkirlar merosidan boshlang‘ich 

sinfga xos tomonlari o‘rganiladi. 

2.  

Мaktabdan tashqari ishlarda foydalanish uchun tavsiyalar. 

Mavzu:O`zb