|
1.Pedagogik texnologiyalardan foydalanishning ilmiy asoslari
Ilmiy texnik taraqqiyot XX asr oxiriga kelib faqatgina ko'plab ishiab chiqarish sohalarini texnologiyalashtirishga sabab bo‘lib qolmay, balki madaniyat sohasiga, bilimlar gumanitar sohalarga ham kirib keldi. Bugungi kunda biz endi axhorot, tibbiyot texnologiyalari haqida gapiramiz, shu jumladan ta’lim sohasidaham.
Pedagogik texnologiya deb odatda maqsadi ta’lim jarayonining samaradorligini oshirish, ta’limda ko’zlangan natijalarga erishishga bo’lgan chet el pedagogikasining yo'nalishiga aytiladi (M.Klann. 1989) milliy pedagogik adabiyotlarda bunday hollarda o'qitishning didaktikasi yoki metodikasi haqida gapiradilar, biroq “texnologiya” termini hozirgi kunda juda keng tarqalgan bo‘lib kelmoqda.
“Pedagogik texnologiya” so‘z birligi -bu inglizcha an educational technology - “ta’lim texnologiyasi” lborasining aniq bo’lmagan tarjimasidir. “Pedagogik texnologiya” tushunchasi oxirgi paytlarda o’qitish nazariyasida yanada kengroq tarqalib kelmoqda. Aynan ana shu mazmunda “texnologiya” termini va uning “o’qitish texologiyasi”, “ta’lim texnologiyasi”, “ta’limda texnologiya” shakllari pedagogik adabiyotlarda foydalanila boshlandi va mualiflar ta’lim-texnologik jarayonining tuzilishi va tashkil etuvchilarini qanday tasawur etishlariga qarab ko'plab lfodalarga ega bo‘ldi
Texnologiya tushunchasi 60-yillardagi Amerika va G’arbiy Yevropada ta’limni isloh qilinishi bilan bogliq ravishda kirib keldi. B. Blum, J. Koroll, P.Y.Galpeni, V.I.Davidov, N. A.Menchinskaya, Z.I.Kalmikova, L.I.Zankov texnalogiyalari mashxur. O‘qitishni tashkil qilishning texnalogik yondashuvlari V.P.Bespalko, N.F.Talizina, L.M.Fridman, Y.N.Kulyutkina, G.S.Suxobskoy, T.V.Kudryavsev, A.M.Matyushkin, M.I.Maxmutov kabi aksariyat psixolog va didaktikachilarga ta’luqlidir.Ishlab chiqarish imkoniyatlarining kengayib, sifatli, chiroyli, arzon mahsulotlarga bo'lgan ehtiyoj kuchayotgan bir sharoitda raqobatga bardosh bera oladigan texnalogiyalarni yaratish ko’nikmasiga ega bolgan mutaxassislarni tayorlash ta’lim tizimi oldida turgan muhim vazifalardandir. Yuqori malakali mutaxassislar tayvorlash tizimini ilmiy asosda tashkil etish zaruriyati pedagogika fani oldida kasb-xunar kollejlari o‘quv faoliyatini texnalogiyalashtirish va ularni tatbiq etishning nazariy-amaliy asoslarini yaratish vazif'asini qo ydi.
Pedagogik texnologiya nazariyasi amenkalik psixolog olimlar - R.Gane va L.Bnggslar pedagogik texnalogiya asosida tayangan holda o‘quv mashg’ulotlarini tashkil etishning samarali shaklini aniqlagan bolsalar, inliz olimi A.Romishevskiy pedagogik texnalogiya metodining o‘ziga xos variantini ishiab chiqqan.
Amerikalik pedagog olimlar Boh Kizlik va F.S.Keller pedagogik texnalogiya nazariyasi g'oyalarini yagona ta’lim tizimining muayyan bosqichiga tatbiq etish borasida muhim ishlarni amalga oshirdilar va oliy o‘quv yurtlari faoliyatiga pedagogik texnalogiya usulin qo’lashning individuallashtirilgan tizimnii yaratdilar.
Rus pedagog olimi V.Guzeyev pedagogik texnologiya nazariyasi g‘oyalarini yanada boyitib, integral pedagogik texnalogiya metodini ishiab chiqqan bo‘lsa,M.V.Klann, V.PBespalko, V.Slasltenin kabi olimlar rivojlangan mamlakatlarda shakllangan xorijiy tajribalar asosida pedagogik texnalogiya nazariyasi g'oyalarini tahlil etish, tushunchalarini ilmiy jihatdan asoslashga muvaffaq boidilar.
L.A.Boykova, L.KGrebenkina kabi olimlarning tadqiqotlarida pedagogik texnologiya nazariyasining pedagogik faoliyatini ilmiy asosda tashkil etish, bu borada samaradoriikka erishish, pedagoglar mahoratini oshirishdagi ahamiyati kabi masalalar yoritilgan bo'Isa, taniqli rus olimi I.P.Ivanov jamoaviy-ijodiy faoliyatni tashkil etish texnologiyasini yaratishga asosiy e’tiborni qaratdi.Tadqiqot muammosiga doir adabiyotlarni o‘rganish, ularning mazrnunini tahlil etish shuni ko‘rsatdiki, bugungi kunga qadar yaratilgan manbalarda ta’lim jarayoni, uni samarali tashkil etish, ta’lim samaradorligini aniqlash kabi masalalar batafsil yoritilgan holda ta’lim jarayoni hamda uni texnologiyalashtirish borasida keng ko'lamli harakat amalga oshirilmagan. Rus redagog olimlari N.YE.Shurkova, V.Y.Pityukov, AP.Savchenko hamida YE.A.Osipovalar tomonidan olib borilgan ilmiy lzlanishlar yagona pedagogik jarayonning muhim tarkibiy qismi boigan ta’lim jarayonini yangi texnologiyalar asosida tashkil etish borasidagi dastlabki urinishlardan biri hisoblanadi.
So‘ngi besh yil ichida ta’lim muassasalari faoliyatini texnologiyalashtirishning nazariy asoslarini yaratish sohasida O'zbekiston Respublikasida ham muayyan ishlar amalga oshirildi Chunonchi, MO.Ochilov, B.Farberman, N.Saidahmedov, U.Nishonaliyev, S.Y.Mahmudov, O'.Q.Tolipov, K.Zaripov, HAbdukarimov, U.Sattorov va boshqalar tomonidan yangi pedagogik texnalogiyalar, ularni ta’lim jarayoniga tatbiq etish afzalliklarini o'rganish, shuningdek, muayyan o'quv yoki mutaxassislik fanlarini o'qitishni yo'lga qo‘yishda yangi pedagogik texnalogiyalardan foydalanish imkoimyatlarini aniqlashga qaratilgan bir qator ilmiy tadqiqot ishlari amalga oshirilgan.
Texnologik yondashuvlar tahlili shuni ko'rsadiki, aksariyat o'qitish texnologiyalari bo‘sh texnologiyalanganllgi bo’yicha qolib ketmoqda. Bir qator texnologiyalarda nazariy asoslar kuchaytirilgan, amaliy tomoni u qadar oydinlashtirilmagan.T.ABallo texnologiyaning bir tomonini, ya’ni o’qitishda topshiriqli yondashuvni yoritadi. Boshqalarida yo kompyuter orqali dasturlashtirilgan o‘qish yoki o'qitishning muammoli tuzilmasi ajralib turadi.
L.V.Zankov, T.Y.Galperin, V.IDavidov tadqiqotlarida bosqichli o’qitishningyaxlit texnologiyalari haqida fikr yuntiladi.
«Pedagogik texnologiya - psixologik va pedagogik o‘g‘itlar yig'indisi bo‘lib, shakillar,metodlar, usullar, o’qitish yoilari, tarbiyaviy vositalarning mahsus to’plarnidir. Ayni zamonda u pedagogik jarayonning tashkiliy-metodik omilini ham bildiradi» (B.Lixachyov), «Pedagogik texnalogiya - o‘quv jarayonini amalga oshirishning mazmuniy texnikasi» (V.PBespalko, «Pedagogik texnalogiya - rejalashtirilgan o’qitish natijalariga erishish jarayoni tavsifi» (I P.Volkov).
«Texnologiya - ishlov berish, holatni o’zgartirish san’ati, mahorati, malakali va metodik yig'indisi» (V.M.Shepel), «Pedagogik texnalogiya - talaba va o'qituvchining ularga zarur sharoit yaratish orqali o'quv jarayonini loyixalashtirish, tashkil va o'tkazish bo'yicha pedagogik faoliyatining har tomonlama o'ylanganmodelidir» (V.MMonaxov), «Pedagogik texnologiya - pedagogik maqsadlarga enshishda foydalaniladigan shaxsiy lmkomyatlar, jixozlar va metodologik vositalarda amalda bo‘lishning tizimli yig‘indisi va taitibini bildiradi» (M.V.Klarin), «Pedagogik texnalogiya - o‘ada turli mualliflar (manbalar)mng barcha ta’nflan mazmunini qamrab olgan mazmuniy umumlashma hisoblanadi» (G.KSelevko, «Pedagogik texnalogiya - bu ta’lim shakillanm jadallashtirish vazifasim ko‘zlagan o'qish va bilimlarni o‘zlashtinshnmg barcha jarayonlarini texnika va mson omillanda va ularning bigalikdagi harakatlari vositasida yaratish, tadbiq etish va belgilashning lzchil metodidir» (YUNESKO), Pedagogik texnologigiyaga xos va potensial yaratiladigan pedagogik natijalarga erishishdir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
