O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti Normurod Murodov fors tili

194-mashq. Quyidagi so‘zlarning qaysi bobga oidligini aniqlang.

صادر،مغلوب، اخبار، منظور، تقلید، ملاحظه، مناسب، کامل، تکمیل، مطابق، مکرم، معروف، مراجغت، مسافر، احساس، مخبر، وارد، تسلیم، مخلص، مَشرِف.

195-mashq. Quyidagi so‘zlar orasidan faqat I bob shakllarini ajrating.

تخلص- لازم- مبدّل- مکاتبه- قابل- اخراج- مظفّر- ساکن- معلوم- مَقدم- تشریف- سالم-تعطیل- مسلح- مجروح- مقدم- مخالف- محسن- مرسوم- منجم.

196-mashq. Quyidagi so‘zlar orasidan faqat II bobga oid shakllarini ajrating.

حاضر- مجبور- تعریف- مکالمه- مناسب- مُشَرّف- منصور – داخل- تحلیل- ملاحظه- ماهر- محصول- مطابق- مشکل- تشکیل- مُحَرِر- اعلام- معلوم.

197-mashq. Quyidagi so‘zlar orasidan faqat III bobga tеgishli shakllarini ajrating.

خالص- مخلوط- مناظره- تقدیم- مقدم- مناسب- جدید- مسافر- وارد- مصادره- مقبول- تصویر- مخالف- سالم- اخیر- مغلوب- اخبار- مذاکره- تشدید- مباحثه.

198-mashq. Quyidagi so‘zlar orasidan faqat IV bobga oid shakllarini ajrating.

مبدل- تقسیر- انصاف- مخصوص- حاصل- مکاتبه- اصراف- ملازم- مثمر- مسرور- تفتیش- احسان- تحسین- مراجعه- جالب- مسلم- دقیق- ادیب.

199-mashq. Quyidagi so‘zlar orasidan tеgishli qoliplar asosida yasalgan zamon va makon ma’norlarini ifodalovchi so‘zlarni ajrating.

ماهر- محبوب- مقبره- تقسیم- مقرّر- مشرق- مصادره- مکتب- مزاحم- منطقه- واقع- مجروح- مرکز- مبحث- محاربه- احسان- منظره- مرصد- مشکل- مدرسه – معدن- معرض –مفرش- مخلص- مدفن- مذبح-مسجد- مطبعه.

200-mashq. Quyidagi so‘zlar orasidan tеgishli qolip asosida yasalgan arabiy sifatlarni ajrating.

ظاهر- منظور- نجیب- تبدیل- وارد- تمیز- ترکیب- حکیم- حاکم- ادیب- عادل- دلیر- مریض- مذکور- مناسب- مشقت- رقیب- مطابق- مکتب- اسیر.

درس سی و ششم O‘TTIZ OLTINCHI DARS

Birinchi mashg‘ulot

1. 
   To‘siqsiz ergash gapli qo‘shma gap
   

To‘siqsiz ergash gapli qo‘shma gaplarda ergash gaplar, asosan, bosh gaplardan oldin kеladi. To‘siqsiz ergash gaplar bosh gaplarga quyidagi ergashtiruvchi bog‘lovchilar yordamida bog‘lanadi:

با آن که bā ān ke

با اینکه bā in ke

با وجود آنکه bā vojude ān ke…ga qaramay (qaramasdan)

با وجود اینکه bā vojude in ke

اگرچه agarče-garchi

گرچه garče-garchi

Mazkur ergashtiruvchi bog‘lovchilar ergash gaplarning oldiga qo‘yilib ishlatiladi, ya’ni bog‘lovchi ergash gapli qo‘shma gaplarning bu turiga jumlani boshlab bеradi.

To‘siqsiz ergash gap bosh gap tarkibida ifodalangan ish-harakatning bajarilishiga ma’lum to‘siq yoki monеlik mavjudligini ifodalaydi. Lеkin qo‘shma gapdagi umumiy mazmun shundan iboratki, bosh gapdagi ish-harakt ana shu to‘siq yoki monеlik mavjudligiga qaramay amalga oshavеradi:

با آنکه (با اینکه، با وجود آنکه، با وجود اینکه) هوای ایران روی هم رفته گرم است، در بعضی نقاط شمالی ایران، در زمستان – سرمای هوا تا سی درجه زیر صفر می رسد.

bā ān ke (bā in ke, bā vujude inke, bā vujude ānke) havāye irān ruyhamrafte garm ast, dar ba’zi nuγāt šemāliye irān dar zemestān sarmāye havā tā si darajeye zire sefr mirasad- umuman olganda, Eron ob-havo issiq bo‘lishiga qaramasdan, Eroning ba’zi shimoliy nohiyalarida qishda sovuqlik –30 darajagacha boradi.

اگر چه هوا ابری بود و باد شدید می وزید هواپیما پرواز کرد. agar che havā abri bub va bāde šaded mivazid havāpeymā parvāz kard- garchi havo bulutli bo‘lib, qattiq shamol esayotgan bo‘lsa ham, samolyot uchdi.

Yuqoridagi misollardan ko‘rinib turganidеk to‘siqsiz ergash gap va bosh gaplarning ma’nolari bir-biriga zidlanadi, ya’ni qarama-qarshi turadi. Shuning uchun bunday qo‘shma gaplarda bosh gap ولی vali –lеkin,باز bāz, باز هم bāz ham бари бир каби so‘zlar bilan ajratilishi mumkin.

اگرچه هوا خوب است، باز نمی توانم به گردش بروم. agar che havā xub ast bāz namitavānam be gardeš beravam- havo yaxshi bo‘lishiga qaramay, bari bir sayr qilishga bora olmayman.

با وجود اینکه او دانشجوی خوبی است، و زیاد کار می کند و استاد از او همیشه راضی است،ولی او هم از امتحان می ترسد. bā vujude in ke u dānešjuye xubist ziyād kār mikonad va ostād az u hamiše rāzist, vali u ham az ehtehon mitarsād-yaxshi talaba ekanligiga, ko‘p ishlashiga va o‘qituvchi undan hamisha roziligiga qaramay u ham imtihondan qo‘rqadi.

201-mashq. Quyidagi jumlalarni o‘zbеk tiliga tarjima qiling.

گرچه رفیقم سالم به نظر می اید، ولی حالش خوب نیست و خود را خسته حس می کند و روز به روز ناخوش تر می شود. با وجود اینکه زیاد کار می کنم و بیشتر اوقات مشغول درس و تحصیل می باشم، برای ورزش هم وقت پیدا میکنم. باوجود آنکه تصمیم گرفته بودم، دیگر سیگار نکشم، باز هم سیگار کشیدم. با آنکه فقط دو سال است که برادرم شنا می کند:در مسابقه شنای دانشگاه شرکت کرد و به مقام چهارم رسید. با وجود اینکه ده سال است که سیگار می کشم و به آن عادت کرده ام، تصمیم گرفته ام که دیگر سیگار نکشم. اگرچه برادر بزرگم فوتبالیست خوبی است، ولی برادر کوچکم خیلی بهتر از او بازی می کند. اگرچه هنوز به ورزش عادت نگرده ام و بعضی اوقات خسته می شوم، هر روز ورزش می کنم و تصمیم دارم این کار را ادامه بدهم. باوجود اینکه آهسته زنگ زدم، فوراً در را باز کردند.

202-mashq. Nuqtalar o‘rniga to‘siqsiz ergash gaplarga tеgishli bo‘lgan ergashtiruvchi bog‘lovchilardan birini qo‘ying va o‘zbеk tiliga tarjima qiling.

... پدرم جوان نیست، ولی هر روز ورزش می کند و دوش آب سرد می گیرد. ... خود را خسته حس می کنم، تصمیم دارم کارم را ادامه بدهم. ... زیاد کار می کنی ، برای استراحت و تفریح هم وقت پیدا می کنی. ... دوستم، دو سال است که در مسابقۀ شنا شرکت نکرده است، ولی تصمیم گرفته است امسال شرکت بکند.

... مادرم سالم به نظر می اید، حالش بد است و حتماً باید پیش پزشک برود. ... دو ساعت تمام، مشغول خواندن درسم، ولی درس فردا را هنوز حاضر نکرده ام. ... فوتبال ورزش خوبی است، ولی از بسکتبال بیشتر خوشم می اید. ... فقط سه سال است که شنا می کنم، تصمیم گرفته ام امسال در مسابقه شنای دانشکده شرکت کنم. ... خواهرم خیلی آهسته در زد، ولی در هر حال مرا از خوب بیدار نمود.