O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti

2.5.Qishloq xo'jalik ishlari. lyun oyida kunning jaziramasi va havoning quruq 
bo'lishi ko'pincha bir yillik o'simliklarning gullash davrini qisqartiradi. Biroq o'z vaqtida 
sug'orib  turilsa  va  oziqlantirilsa,  gullash  davri  birmuncha  uzayadi.  Shuning  uchun 
gullarni (ertalab va kechki soatlarda) har kuni sug'orib turish kerak. 

---

99 
 
 
Iyun  oyida  va  undan  keyinroq  bog'larda  olma  daraxtlarini  zararlantiradigan 
qurt  kapalaklar  paydo  bo'ladi.  Olmaning  ichi  kapalak  qurti  uchun  ishonchli  uy, 
zahiradagi  ozuqa  manbai  boiib  ham  hisoblanadi.  Qurtlagan  olma  yerga  to'kiladi, 
uning ichida qurtchalaro'rmalab chiqadi. Daraxt tanasi orqali o'rmalab chiqib, yangi 
pishgan  olmani  topib,  uning  po'stlog'ini  kemirib,  ichiga  joylashadi  va  o'sha  yerda 
yashay  boshlaydi.  Shuning  uchun  to'kilgan  olmalarni  tezda  terib  olish  kerak,  aks 
holda qurt yana daraxt ustiga o'rmalab chiqib yangi olmalarni zararlay boshlaydi. 
Iyun  oyining  oxiri  va  iyul  oyining  boshlarida  kapalaklarning  ikkinchi  avlodi 
paydo bo'ladi, ular uzum urug'lari bilan ovqatlanadilar. 
Chiqqan qurt mevalarning ustida ochiq holda, mevaning bir yerini chuqurcha 
qilib  olib  yashayveradi.  Keyinchalik  mevaning  yumshoq  joyini  yeb  o'sha  joyda 
yashaydi.  Yosh  qurtlar  bir  mevadan  ikkinchisiga  teztez  o'tib  turadilar  va  o'z 
uychalari  atrofini  yupqa  iplar  bilan  o'raydilar. Qattiq  zararlangan  mevalar  to'kiladi. 
Uzumlarning xomtok qilinishi ana shu zararkunandalarni yo'qotish imkonini beradi. 
Iyun  oyidan  oktyabr  oyigacha  tut  qurtlarini  qirib  tashlashga  kirishish  kerak. 
Buning uchun tut daraxtlarining tevarakatroflarini qazib, yumshatish lozim. 
Iyun  oyida  bog'larda  ertangi  olma,  shaftoli,  olcha,  gilos  va  o'riklarni  yig'ish 
ishlari boshlanadi. Polizlarda ertangi pomidor, garmdori va baqlajonlarni yig'ishtirish 
boshlanadi. Bolalar bunday islilarda qatnashadilar. 
Yozda  havo  issiq  bo'lgan  taqdirda  kechki  payt  daraxtlarga,  ko'kat  devorlarga 
suv  sepiladi.  Shuningdek,  daraxt  tanalari  yonlaridan  o'sib  chiqqan  mayda 
shoxshabbalar  qirqib  tashlanadi,  ko'kat  devorlar  kesib,  tekislanadi.  Bog'lar  va 
polizlarda hosilni yig'ibterib olish ishlari boshlanadi. 
Avgust oyi — sabzavot va mevalarning g'arq pishgan oyidir. Bu oyda, uzum, 
shaftoli,  olxo'ri,  olma  va  boshqa  mevalar  ko'plab  pishib  yetiladi.  Polizlarda  esa 
qovuntarvuzlar  mo'lkoi  bo'lib  yetiladi,  dalalarda  pomidor,  baqlajon  va  bulg'or 
qalampiri pishadi. Avgust oyida paxta terimi va boshqa yig'imterim ishlari boshlanadi. 
Dalalarda  g'o'zalar,  bedalar,  kechki  makkajo'xori  va  qish  uchun 
tayyorlanadigan  kartoshka  hamda  boshqa  sabzavotlarni  parvarish  qilish  ishlari 
davom etadi. 
Avgust  oyida  gulzorlarda  gullarning  urug'larini  yig'ish  ishlari  boshlanadi.  Bu 
ishda bolalar ham qatnashadilar. Yaxshi rivojlangan, sog'lom o'simliklarning urug'lari 
yig'ib  olinadi.  Urug'lik  uchun  hamisha  dastlab  ochilgan  gullarning  urug'lari  olib 
qo'yiladi.  Ularni  kesib  qo'ymaslik  maqsadida  ilgariroq  birorta  aniq  lenta  bilan  ajratib 
belgilab  qo'yiladi.  Bunday  gullarni  yorliqlar  bilan  ham    belgilab  qo'yadilar.  Bu 
yorliqlarga o'simlikning nomi, navi, rangi yozib qo'yiladi. 
O'simlik  to'la  pishib  yetilgandan  keyingina,  uning  urug'i  yig'ib  olinadi. 
Dekorativ  o'simliklaming  sarg'aya  boshlashi  yoki  qo'ng'ir  tusga  kirishi  mevasining 
pishganligidan  dalolat  beradi.  Gullaming  yaxshi  urugiaridan  bebahra  bo'lmaslik 

---

100 
 
 
uchun ularning pishib yetilishini diqqat bilan kuzatib borish kerak, chunki ular pishib 
yetilgach, yerga to'kilishi va shamol bilan uchib ketishi mumkin. 
Ayniqsa  kapalakgulni,  xinani,  xushbo'y  no'xat,  kartoshkagul,  gladiolus,  floks 
singari  gullarni  kuzatib  borish  kerak.  Ushbu  o'simliklaming  yetilgan  urug'lari  har 
tomonga sochilib ketadi. Ko'pgina gullarning umg'lari uchuvchan bo'ladi.Gullarning 
urug'lari quyoshli kunlarda, tonggi shudring qurigachgina yig'ishtirib olinadi. Agar 
yig'ilgan urugiar nam bo'lsa, ularni quritish kerak. 
Ko'k  mevalar  va  urug'larni  turlari  va  navlariga  qarab  dokadan  tikilgan 
xaltachalarga  solinadi.  Urug'lar  solingan  xaltachalar  ustiga  urug'ning  navi,  yig'ib 
olingan yili ko'rsatilgan yorliqlar yopishtirilgan bo'ladi. Xaltachalar ichiga urug'larni 
zichlab  joylashtirish  yaramaydi,  chunki  havo  harorati  ko'tarilgan  taqdirda  urug'lar 
buzilishi va namligini yo'qotishi mumkin. 
Urug'lar solingan xaltachalar kanop bilan bog'lanadi va qumq, shamol yaxshi 
kiradigan binoga osib qo'yiladi. 
Avgust va sentyabr oylarida vaqtivaqti bilan o'simliklarni sug'orib turiladi. Ko'pincha 
bunday ishlarga katta yoshdagi bolalar ham jalb qilinadi. Qishloq xo'jalik 
zararkunandalariga va ko'k o'simliklaming kasalliklariga qarshi kurash ishlari olib 
boriladi .