|
32-rasm. Baqa ko’pso’rg’ichlisi - Polystoma integerrimumning
rivojlanish sikli
1-baqa siydik pufagida (a) jinsiy voyaga yetgan parazit; 2-baqa;
3-parazitning suvga chiqargan tuxumlari; 4-tuxumdan lichinkaning chiqishi;
3-parazit lichinkasi. 6-baqaning tuxumlari; 7- parazit lichinkalarini baqa
itbaliqining jabralariga o'tishi; 8-parazit lichinkalarini baqa siydik pufagiga
ko'chishi; 9-baqalar kabi uchinchi yil jinsiy voyaga yetgan parazit;
10-parazit baqajabrasida.
Bundain tashqari, disklar yonida 2 ta katta xitinli
ilmoqlar ham mavjud. Tananing oldingi uchida og’iz teshigi
joylashgan. Og’iz kengaygan xalqumga, u tananing ikki yon
tomoniga qarab shoxlanib ketuvchi ichak bilan tutashgan.
Shoxlangan ichakning uchlari berk. Ayiruv sistemasi proto-
nefridiydan iborat. Nerv sistemasi bir juft nerv gangliyasi
tugunidan va ulardan shoxlanuvchi 3-4 juft nerv tolalaridan
tashkil topgan.
Baqa ko’pso’rg’ichlisi germafrodit bo’lib, rivojlanish
siklida faqat bitta xo’jayin ishtirok etadi. Baqa siydik
pufagida yashovchi parazitning rivojlanish sikli baqaning
ko'payishi bilan bevosita bog’langan. Bahorda baqalar suvga
tuxum qo’ygan vaqtda ko’pso’rg’ichli ham urugMangan
tuxumlarini suvga tashlaydi.
Tuxumdan usti kiprikchalar bilan qoplangan juda mayda
99
www.ziyouz.com kutubxonasi
Iichinkalar chiqadi. Lichinkaning 16 ta ilmoqchalari boMadi.
Lichinkalar itbaliq jabralariga yopishib olib, kipriklarini
tashlab yuboradi. Lichinka tanasining keyingi qismida ikkita
yirik ilmoq va so’rg’ichlar hosil bo’ladi. Itbaliqlarning
jabrasida ular voyaga yetib tuxum qo’yadi. Tuxumlardan
ikkinchi avlod lichinkalar rivojlana boshlaydi, lekin ular
itbaliqlarning jabrasida voyaga yetishga ulgurmaydi. Itba-
liqlar jinsiy voyaga yetganda, ya’ni baqaga aylanganida,
jabra teshiklari bitib ketadi, ammo lichinkalar nobud
boMmaydi. Lichinkalar xo’jayinining terisi orqali uning
kloakasiga va undan siydik pufagiga kirib oladi. Bu
lichinkalar uch yildan so’ng, ya’ni baqa voyaga yetishi bilan
birga jinsiy voyaga yetadi.
Ishning bajarUishi: binokulyar va lupalar yordamida
baqa ko’pso’rg’ichIisining tuzilishini o’rganing. Parazit
tanasining keyingi tomonidagi disklarga, unda joylashgan
so’rg’ichlarga va ikkita katta ilmoqlarga diqqatingizni
qarating. Mikroskop ob’ektivlari orqali ko’pso’rg’ichlining
ichki tuzilishini o’rganing.
Topshiriqlarga javob bering va bilimingizni baholang
1. Monogeniyalaming ayirish sistemasi?
A. Protonefrediya; B. Metanefrediya; S. Tana sirti orqali;
D. Ayirish sistemasi mavjud emas;
2. Baqa ko’p so’rg’ichlisi qayerda parazitlik qiladi?
A. Ichakda; B. Qonda; S. Qovuqda; D. Jinsiy yoMlarda;
3. Baqa ko’p so’rg’ichlisining Iotincha nomini aniqlang?
A. Dactylogyrus vastator; B. Diplozoon paradoxum;
S. Polystoma integerrimum; D. Nitzchia sturionis;
4. Germofrodit boMishiga qaramasdan o’z-o’zini urugMan-
tirmaydigan monogeniyani aniqlang?
A. Dactylogyrus vastator; B. Diplozoon paradoxum; S. Po-
lystoma integerrimum; D. Nitzchia sturionis;
100
www.ziyouz.com kutubxonasi
Mustaqil ish uchun topshiriqlar
1. Digenetik so’rg’ichlilar qanday muhim vakillarga ega.
2. Baqa ko’p so’rg’ichlisining tuzilishi.
3. Baqa ko’p so’rg’ichlisi qanday muhim tavsifga ega.
4. Baqa
ko’p
so’rg’ichlisining
tuzilishi,
rivojlanishi,
ko’payishi aks ettirilgan rasmlami chizing.
19 - MASHG ’ ULOT
QORAMOL VA CHO’CHQA SOLITYORLARINING
TUZILISHIVA RIVOJLANISHI
Tip. Yassi chuvalchanglar - Plathelminthes
Sinf. Tasmasimon chuvalchanglar-Cestoda
Turkum. Z an jirlila r- Cyclophylida
Avlod. Teniarinchuslar - Taeniarhynchus
Tur. Qoramol solityori - Taeniarhynchus saginatus
Tur. Cho’chqa solityori - Taenia solium
O'quv
mashg'ulotining
maqsadi:
tasmasimon
chuvaichanglardan qoramol va cho’chqa solityorining
tuzilishi va rivojlanish sikli haqida ma'lumot berish.
Kerakli jihozlar: fiksasiya qilingan qoramol va
cho’chqa solityorlari tayyorlangan preparatlar, mikroskoplar,
petri kosachasi, soat va buyum oynalari, binokulyarlar,
lupalar, ko’rgazmali vositalar va boshqalar.
Ishning mazmuni. Qoramol solityori jinsiy voyaga
yetgan davrida odamlarning ingichka ichagida (oxirgi
xo’jayin), lichinkalik davrida esa qoramollaming skelet
muskullari, yurak, ko’z, bosh miya va boshqa organlarida
tekinxo’rlik qilib yashaydi. Tasmasimonlaming gavdasi 4-12
metr uzunlikda bo’lib, bosh (skoleks), bo'yin va bo’g’inlar-
proglottidlarga boTingan tana qismlaridan iborat. Tananing
oldingi uchida joylashgan noksimon ko’rinishdagi skoleksida
rivojlangan to'rtta so’rg’ichlari mavjud. Bu so’rg’ichlar
yordamida parazit xo’jayini ichagining shilliq qavatiga
101
www.ziyouz.com kutubxonasi
yopishadi. Skoleksda xitinli ilmoqchalar boMmaydi, shuning
uchun ham qoramol solityori qurolianmagan solityor deyiladi
(33-rasm).
i
2
3
Do'stlaringiz bilan baham: |
