O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi termiz davlat universiteti

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA
O`RTA MAXSUS TA`LIM VAZIRLIGI
TERMIZ DAVLAT UNIVERSITETI
FIZIKA-MATEMATIKA FAKULTETI
FIZIKA TA`LIM YO`NALISHI
2-BOSQICH 201-GURUH TALABASI
JUMANAZAROVA ZEBINISONING
OPTIKA FANIDAN TAYYORLAGAN
KURS ISHI


TOPSHIRDI : JUMANAZAROVA ZEBINISO

QABUL QILDI: ___________________________

TERMIZ-2021

Mavzu:Tashqi fotoeffekt.Kompton effekti

REJA:
Kirish
Asosiy qism

1. 
   Fotoeffekt
   
2. 
   Tashqi fotoeffekt
   
3. 
   Kompton effekti
   

Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar
Ilova

Mavzu: Tashqi fotoeffekt. Kompton effekti

REJA:
Kirish
Asosiy qism
1. Fotoeffekt
2. Tashqi fotoeffekt
3. Kompton effekti
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar
Ilova

KIRISH
Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi:

2021/2022 o‘quv yilidan boshlab oliy ta’lim tizimida fizika fanlarini sohalarga moslashtirilgan holda o‘qitishni yo‘lga qo‘ysin;
Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi bilan birgalikda 2021-yil 1-noyabrga qadar yoshlar o‘rtasida fizika fanlariga bo‘lgan qiziqishni oshirish, ularning fizika, elektronika sohasidagi iqtidorini rivojlantirishga qaratilgan “Yosh fiziklar portali”ni ishga tushirsin;
2022-yil 1-iyunga qadar oliy ta’lim muassasalari tasarrufidagi akademik litseylarning fizika fani chuqurlashtirib o‘qitiladigan ta’lim yo‘nalishlari uchun takomillashtirilgan dasturlar asosida yangi darslik va muqobil adabiyotlar yaratish, moddiy-texnik, laboratoriya va o‘quv-metodik ta’minotini, shu jumladan budjetdan tashqari mablag‘lar hisobidan yangilash bo‘yicha zarur choralarni ko‘rsin; yetakchi xorijiy oliy ta’lim muassasalari bilan hamkorlikda fizika sohalari bo‘yicha qo‘shma ta’lim dasturlari asosida kadrlar tayyorlashni yo‘lga qo‘ysin;
Samarqand davlat universiteti tuzilmasida fizika sohalari bo‘yicha kadrlar tayyorlovchi “Samarqand davlat universitetining muhandislik fizikasi instituti”ni tashkil etish choralarini ko‘rsin.
O‘zbekiston Milliy universiteti, Samarqand davlat universiteti, Fanlar akademiyasi huzuridagi Yadro fizikasi instituti va Ion-plazma va lazer texnologiyalari institutiga fizika fanlari bo‘yicha falsafa doktori (PhD) va fan doktori (Dsc) ilmiy darajalarini berish vakolati taqdim etilsin.
Innovatsion rivojlanish vazirligi:
Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi hamda Moliya vazirligi bilan birgalikda 2021-yildan boshlab oliy ta’lim va ilmiy tashkilotlar buyurtmasiga muvofiq fizika yo‘nalishi bo‘yicha doktoranturaga qabul parametrlarini bosqichma-bosqich oshirib borish;
2021-yilda “Bo‘lajak olim” tanlovi doirasida soddalashtirilgan mexanizm orqali kosmonavtika va aerodinamika sohalarini rivojlantirishga qaratilgan startap loyihalarni moliyalashtirish choralarini ko‘rsin.
Hozirgi kunga kelib, turmushda va texnikada keng qo`llanilayotgan elektron qurilmalar ishlashi asosida fotoeffekt hodisasi yotadi. Ammo, “Fotoeffektning o`zi nima?”, “Uning qanday turlari bor?” kabi savollarga javob bermay turib, fotoeffektning qo`llanilishi va tadbiqi to`g`risida gapira olmaymiz.Yorug`lik ta`sirida elektronlarning moddalardan ajralib chiqish hodisasi tashqi fotoeffekt deyiladi. Bu hodisani 1887-yilda G.Gers kashf qilgan va u 1890-yilda rus fizigi A.Stoletov tomonidan o`rganilgan.Agar tashqi fotoeffekt asosan o`tkazgichlarda ro`y berishi va ulardagi elektronlarning atom va molekulalarga bog`lanish energiyasi juda kichikligini e`tiborga olsak, elektronlar atomlar va molekulalardan ajralib chiqishiga ishonch hosil qilamiz.Agar atom yoki molekuladan ajratib olingan elektron moddaning ichida erkin elektronlar sifatida qolsa, bunday hodisaga ichki fotoeffekt deyiladi. Ichki fotoeffekt asosan yarimo`tkazgichlarda kuzatilib, 1908-yilda rus fizigi A.Ioffe tomonidan o`rganilgan.Yarimo`tkazgichlarda fotoeffekt hodisasi yuz bersa, fotoelektronlar erkin zaryad tasuvchi zarralar – erkin elektronlar va teshiklar sonining ortishiga olib keladi. Boshqacha aytganda, foton valent zonadagi elektronni o`tkazuvchanlik zonasiga o`tkazadi. Natijada o`tkazuvchanlik zonasidagi erkin elektronlar va teshiklar soni ortadi, ya`ni yarimo`tkazgichning o`tkazuvchanligi yaxshilanadi. Shuning uchun ichki fotoeffekt fotoo`tkazuvchanlik ham deyiladi. Shuni ta`kilash kerakki, fotoo`tkazuvchanlik ro`y berishi uchun fotonning energiyasi man qilingan zonaning energiyasidan katta bo`lishi kerak. Aks holda, fotonning energiyasini olgan elektron, man qilingan zonadan sakrab o`ta olmaydi va demak, ichki fotoeffekt yuz bermaydi. Muammoning o’rganilganlik darajasi. Mavjud adabiyotlar va mavzuga oid maqolalarini o`rganish borasidagi izlanishlar shuni ko`rsatdiki, keyingi o`n-o`n besh yil davomida yorug`likning korpuskulyar-to`lqin dualizmi masalasiga bag`ishlangan uslubiy xarakterdagi maqolalar deyarli uchramadi. Mavjud darslik va qo`llanmalarda bayon qilingan fikrlar esa kamida yigirma yil ilgari aytilgan fikrlar bo`lib, bugungi kun talabiga umuman javob bermaydi.Yuqoridagi aytib o`tilganlardan foydalanib turli qurilmalar olish mumkinligi qator tajriba va dalillarda o`z tasdig`ini topdi. Shularni e`tiborga olgan holda, mazkur kurs ishining maqsadi - fotoeffektning har ikkala turi asosida ishlovchi fizik qurilma va asboblardan foydalanishni va Kompton effektini o`rganishdan iborat qilib belgilandi.