|
2.3 – Mavzu: TEVARAK ATROFNI TASVIRLASH ASOSIDA BOLALARNING TASVIRIY FAOLIYATI. Maktabgacha yoshdagi bolalarda tasviriy faoliyat idrok qilishning rivojlanishi.
Reja:
1. Bolalar tasviriy faoliyatida idrok qilishning rivojlanishi.
2. Bolalarni idrok qilishiga rahbarlik.
Tayanch so’z va iboralar: bolalar tasviriy faoliyati, idrok qilish, rivojlanish, predmetlarni kuzatish, metod, bolalarni idrok qilishiga raxbarlik.
Maktabgacha ta’lim muassasalarida bolalarni tasviriy faoliyat vositasida
idrok etishga o’rgatish.
Maktabgacha ta’lim muassasalarida amalga oshirilayotgan barcha ijobiy islohatlar vatanimizning gullab yashnashi jahon xamjamiyati miqyosida munosib o’rin egalashi uchun olib borilmoqda yoshlarni yuksak bilimli etiqotli ma`naviy jixatdan pok insonlar qilib tarbiyalash maktabgacha ta’lim tizimini takomillashtirish ta’lim tarbiya jarayonini tarbiyachilar tomonidan to’g’ri tashkil etish ma`sul shaxslar tomonidan uni nazorat qilishning afzalligini ta`minlash maktabgacha yoshdagi bolalar estetik dunyo qarashini shakillantirishning asosiy bosqichi hisoblanadi.
Maktabgacha ta’lim muassasalarida bolalar faoliyati jarayonida go’zalikni tasavvur va idrok etishga voqeylikka bo’lgan munosabatning amaliy-nazariy, ahloqiy va estetik shakillarini vujudga keltiradi. Bolaning tasavvur va idrok etishga bo’lgan munosabati xilma-xil, ko’p qiyofali va rang-barangdir. Ular bir tomondan voqea-xodisalarning o’zi ko’p manzaraliligi, serqirraliligi ko’p sifatligidan, ikkinchi tomondan esa tasviriy faoliyat jarayonida tug’iladigan bola ehtiyojlari va manfaatlaridan kelib chiqadi. Bolalarni tasviriy faoliyat vositasida tasavvur va idrok etishga his tuyg’ulari murrakab ijtimoiy hodisa sifatida estetik, hamohanglik ,ohang, shakillari, uyg’unlik xoslik kabi tushunchalarni ham qamrab oladi.
Bu esa bolaning tasviriy faoliyati uning predmet haqidagi tasavvurlariga bevosita bog’liqdir. Maktabgacha ta’lim yoshida ular shaxs sifatida shakilana boshlaydilar.
Tasavvur va idrok etishni amalga oshirish uchun va vositalari etarlicha shakillanmagan chala, grafik jihatdan qashshoq bo’lsada, u tasavvuridagi narsa tasviriga tayana oladi.
Vaqt o’tishi bilan asta-sekin tasavvuridagi grafik timsollar miqdori o’sib, tasvirlanadigan predmet miqdori kengayib boradi bola o’z ijodiy ishlarida turli ranglardan foydalana boshlaydi.
Tasviriy faoliyat mashg’ulotlarida bolalar milliy dunyoqarashini, g’oyaviy e`tiqodini shakillantirishda alohida ahamiyat kasb etadi. U bolaning fikirlash qobilyatini ko’rish xotirasini, ijodiy tasavvurini, badiiy didini, idrokini, estetik hisyotini o’stiradi. Maktabgacha ta’lim yo’nalishida o’qitiladigan tasviriy faoliyatning har bir turi; narsaning o’ziga qarab rasmini chizish, dekorativ rasm chizish, mavzu asosida rasm chizish, applikatsiya ishlari, plastilin va loy bilan ishlash qurish-yasash ishlari bolalarning ijodiy qobilyatining o’sishiga estetik dunyoqarashining shakilanishiga yordam beradi, ya’ni shaxsni har tomonlama komol toptiradi va rivojlantiradi.
Tasviriy faoliyat mashg’ulotlarida maktabgacha yoshdagi bolalar turli tasavvurlarni idrok qiladilar, borliq tevarak atrofdagi narsa va voqeylikni tasviriy san’at asarlarini idrok etish jarayonida shakilanadi. Tasviriy faoliyatdagi tasavvur va idrok etishning sensor rivojlanishi ko’rish his etishni tashkil etadi. Idrok etishning o’sishi ularning estetik his tuyg’ularining rivojlanishida katta ro’l o’ynaydi.
Ular quyidagicha: rangni,ketma-ketlikni, shakilni, katta va kichiklikni tasviriy san’atning asosiy negizi bo’lgan kompozitsiyani his etishni o’rganib oladilar va farqlaydilar.
Bolalarning tasviriy faoliyatini tashkil qilish bilan bir qatorda, ularning badiiy asarlarni idrok etishlarini rivojlantirish muhimdir. Tasavvur va idrok etishda predmetni analiz va sintez qilish talab etiladi. Natijada bolalar bularni mustaqil o’zlashtira olmaydilar, bular uchun esa kuzatishni tashkil qilish muhim ahamiyatga ega.
Tasviriy faoliyatni idrok etish bosqichlarini tashkil qilish:
1. Predmetdni yaxlitligicha idrok etish.
2. Analiz qilib ko’rib chiqish.
3. Predmet tuzulishining katta va kichikligi qisimlarini o’zaro munosabatlarini aniqlash.
4. Ranglarni farqlash.
5. Predmetni yana yaxlitligicha o’rganib chiqish.
Maktabgacha ta’lim muassasalarida bolalarni tasavvur va idrok etishga o’rgatishda atrof muhitni estetik idrok etish va ahloqiy-estetik tuyg’ularni rivojlantirish. Tabiat bilan muloqat ilyustratsiya va rasm sujetlariga faol munosabatini shakilantirish, oilasi, qadirdon uyi, bolalar maktabgacha ta’lim muassasasi, tug’ulgan yurtini sevish va ardoqlashni sindirishdan iboratdir.
Bolalarni turli tasviriy faoliyat turlariga, xalq amaliy san’atiga bo’lgan qiziqishlarni shakilantirish va rivojlantirish, ularning chizayotgan rasmlarida ifodali timsollarini chuqurlashtirish va kengaytirish, plastilin va loy bilan ishlash, applikatsiyalar yaratishga bo’lgan qiziqishlarini yanada ortirish bolalarga o’z g’oya va tasavvurlari ustida o’ylay bilishga xos amaliy malakalar, timsollarini taqdim etishda tasviriy vositalarni to’g’ri qo’lay olish, rasm, applikatsiya plastilin va loy bilan ishlash, xalq amaliy san’ati, ulardagi ifodali vositalar shakil va ranglarni amaliy bilish malakasini shakillantirish, ularning jamoa bilan birga rasm chizish, applikatsiya yasash, qurish-yasash ishlarini muntazam ravishda amalga oshirib borish maktabgacha ta’lim muassasalarida bolalarning tasviriy faoliyati vositasida tasavvur va idrok etish his-tuyg’ularini shakilantirib boradilar.
Estetik tarbiya (estetik tarbiya — lotincha “estezio” go‘zallikni his qilaman) — o‘quvchilarni voqelik, tabiat, ijtimoiy va mehnat munosabatlari va turmush go‘zalliklarini anglash, idrok etish va to‘g‘ri tushunishga o‘rgatish, ularning badiiy didini o‘stirish, ularda go‘zallikka muhabbat uyg‘otish, ular tomonidan go‘zallikni yaratish qobiliyatlarini tarbiyasilashga yo‘naltirilgan pedagogik jarayon. Estetik tarbiya insonda go‘zallikni his qilish tuyg‘usini shakllanishiga yordam beradi, uni rivojlantiradi. Inson doimo o‘z hayotini go‘zallik asosida qurishga intiladi. Estetik tarbiya axloqiy, aqliy, huquqiy, ekologik, jismoniy va mehnat tarbiyasi bilan chambarchas bog‘liqdir. Tabiat, adabiyot, teatr, musiqa, she’riyat, tasviriy san’at va boshqalarga bo‘lgan muhabbat shaxsning har tomonlama rivojlanishiga xizmat qiladi. Estetik tarbiyaning mohiyati shundan iboratki, u go‘zallikka bo‘lgan munosabatni qaror toptiradi. Go‘zallikka bo‘lgan tuyg‘uni rivojlantirmay turib, yuqori mehnat madaniyatiga erishib bo‘lmaydi. Mehnat faoliyatida paydo bo‘lgan go‘zallik butun tarixiy taraqqiyot bosqichlarida rivojlanib bordi, u mehnat faoliyatining o‘ziga ham ta’sir ko‘rsata boshladi. Mehnat jarayonida tayyorlangan har bir buyum (tovar)ning ahamiyati, funksiyasi, zaruriligi insonning tabiiy ehtiyojlarini qondirishi jihatidangina emas, balki uning qanchalik go‘zalligi bilan ham baholanadi. Go‘zallik bu hayotning o‘zi, tabiat hamda inson mehnati natijalari, insoniy munosabatlarning mukammalligidir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
