O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti biologiya kafedrasi


-rasm. Gul qismlari. 1- gul o’rni; 2- gulkosabarglar; 3- gultojibarglar; 4- changchi; 5-



Download 3,95 Mb.
Pdf ko'rish
bet125/260
Sana31.12.2021
Hajmi3,95 Mb.
#200446
1   ...   121   122   123   124   125   126   127   128   ...   260
Bog'liq
botanika

-rasm. Gul qismlari. 1- gul o’rni; 2- gulkosabarglar; 3- gultojibarglar; 4- changchi; 5- 
urug’chi. 
Gultoji    changchidan  kelib  chiqqan.  Buni  nilufar  o’simligidagi  gultoji  va  changchilar  o’rtasida 
gultojisifat  oraliq  organning  mavjudligi  isbotlaydi.  Gultoji  tomondagi  changchilar  ham 
ichkaridagilardan kichik. Gultojining changchilardan kelib chiqqanligini anatomik tadqiqotlar ham 
tasdiqlaydi. 
Gul  a’zolaridan  tashqari  gulda  nektardonlar  ham  mavjud.  Nektardonlar  ko’pincha  disk  shaklida 
bo’ladi  va  tugunchaning  asosida  joylashadi.  Shu  shakldagi  nektarnik-lar  normushkdoshlar, 
zarangdoshlar, toshbaqatoldoshlar, uzumdoshlar va yalpizdoshlarga xos.  
 
 
 
 
                     
 
 
- rasm. Gulning turli - tumanligi. 
Qo’shgulqo’rg’onli gullar:1- to’g’ri  (yulduzo’t), 2- noto’g’ri: 
a-  monosimmetrik  (yasnotka),  b-  asimmetrik  (valeriana);    oddiy  gulqo’rg’onli:  3-  tojsimon  (proleska),  4- 
kosachasimon (ilm); gulqo’rg’onsiz (tol): 5- erkak, 6- urg’ochi.  
Bo’lingan  tojbargli  gullar:  7-  ko’ptojbargli  (magnoliya),  8-  to’rttojbargli  (chistotel);  qo’shilib  o’sgan 
tojbargli:  9-  karnaysimon  (navro’zgul),  10-  tilsimon  (sachratqi),  11-  qo’ng’iroqsimon  (qo’ng’iroqgul),  12- 
kapalaksimon (burchoq). 
 


 
68 
Ziradoshlarda  nektar  beruvchi  disk  tugunchaning  ustida,  ochiq  holda  joylashgan.  Shu  sababli  bu  
o’simliklarni  changlatishga  moslashmagan  oddiy  changlatuvchilar,  asosan  pashsha  va  qo’ng’izlar 
changlatadi. 
Nektarda turli xil qand (25-75%) va kam miqdorda boshqa organik va noorganik birikmalar bo’ladi. 
Guldagi nektarning miqdorini quyidagi raqam-lardan ko’rish mumkin. 1 g asal yig’ish uchun ari oq 
akatsiya-ning  1500  ta  guliga  yoki  1  kg  asal  yig’ish  uchun  taxminan  barganing  6  mln  ta  guliga 
qo’nishi kerak. 
Gulning muhim a’zolari  changchilar va urug’chilardir. Guldagi  changchilar soni o’simlik turlariga 
qarab  bitgadan  bir  necha  o’ntagacha bo’lishi  mumkin. Masalan,  tol  gulida  2 ta,  gulasapsarda 3  ta, 
dukkakdoshlarda  10  ta,  ra’noguldoshlarda  va  gulxayridoshlarda  ko’p  sonda  bo’ladi.  Changchilar 
ipining uzunligi bilan ham farq qilishi mumkin. Karamdoshlarda 2 ta qisqa va 4 ta uzun changchilar 
bo’ladi.  Changchilar  gulda  erkin  yoki  o’zaro  ko’shilib,  hatto  boylamlar    ham  hosil  qiladi.  Ularda 
chang iplarining asoslari  yoki changdonlari bilan qo’shilib ketishi mumkin. Dukkakdoshlar oilasida 
chang iplarining odatda 9 tasi qo’shilib bittasi erkin qoladi. Astradoshlarda ular changdonlari bilan 
qo’shilib  ketgan.  Choyo’tdoshlarda  uch  tutam  yoki  boylamlar  hosil  qiladi.  Changchining  asosiy 
vazifasi  mikrosporalar  va  chang  donachalari  hosil  qilib,  keyinchalik  erkak  gametofitni 
shakllantirishdir. U odatda chang ipi va changdondan iborat bo’ladi. Changdon odatda 2 bo’lakdan 
iborat  bo’lib,  bir  –  biri  bilan  o’tkazuvchi  boylamlarning  bog’lovchisi  yordamida  birikadi.  Har  bir 
bo’lak o’z navbatida to’siq bilan ajralgan 2 ta chang uyasidan, ya’ni mikrosporangiyalardan iborat. 

Download 3,95 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   121   122   123   124   125   126   127   128   ...   260




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish