O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti biologiya kafedrasi

-rasm.
 
Elodeya novdasining uchki meristemasi: A- uchki meristemaning umumiy ko’rinishi; B-usish konusi; V- 
birlamchi meristema hujayralari; G- parenxima hujayralari; 1- o’sish konusi; 2-boshlang’ich bargchalar; 3- 
uchki kurtak.
 
 
Meristemadan  hosil  bo’lgan  hujayralar  bir  necha  marta  bo’linadi  va  doimiy  to’qimalardan  biriga 
aylanadi.  Meristemalar  kelib  chiqishiga  qarab  birlamchi  va  ikkilamchi  bo’ladi.  Birlamchi 
meristemalar  urug’lanish  jarayonidan  so’ng  zigotadan  bo’linish  yo’li  bilan  kelib  chiqadi. 
Rivojlanayotgan murtak dastlab birlamchi meristemadan iborat bo’lib, voyaga yetgan o’simliklarda 
o’simlikning ba’zi joylarida saqlanib qoladi. Birlamchi meristemadan birlamchi doimiy to’qimalar 
rivojlanadi.  Ikkilamchi  meristemalar  o’simliklarning  individual  rivojlanishining  ancha  keyingi 
davrlarida  hosil  bo’ladi.  Ular  ba’zan  birlamchi  meristemadan  yoki  boshqa  to’qimalardan  (asosiy 
yoki  qoplovchi)  kelib  chiqadi.  Undan  ikkilamchi  doimiy  to’qimalar  hosil  bo’ladi.  Birlamchi  yon 
meristemaga prokambiy va peritsikllar misol bo’la oladi. 
Ildiz va poyada  kambiy va fellogenlar ikkilamchi yon meristemalar hisoblanadi. Prokambiy murtak 
holdagi  novda  yoki  ildizda  ustunsimon  yoki  silindrsimon  qavat  hosil  qilib,  uning  ko’ndalang 
kesimining  ko’rinishi  esa  halqasimondir.  Prokambiy  hujayralari  prozenxima  shaklga  ega  bo’lishi 
bilan  xarakterlanadi va  periklinal  yo’nalishda  bulinadi.  Uning  hujayralari  differentsiyasi  natijasida 
birlamchi  mexanik  va  o’lkazuvchi  elementlar  kelib  chiqadi.  Urug’li  o’simliklarda  birlamchi 
o’sishning  oxirida  ikkilamchi  meristema  –  kambiy  va  fellogenlar  paydo  bo’ladi.  Ular  ham  yon 
meristemalar  hisoblanadi.  Kambiy  prokambiy  hujayralaridan  kelib  chiqadi.  Fellogen  tiriq  holdagi 
ixtisoslashgan  hujayralardan  hosil  bo’ladi:  u  poyada  epiderma,  kollenxima  va  parenximalardan 
kelib  chiqsa,  ildizda  esa  odatda  peritsikl  hujayralari  fellogenni  keltirib  chiqaradi.  Ikkilamchi 
meristema hujayralarining bo’linishi tufayli o’simlik organlarining eniga yo’g’onlashishi kuzatiladi. 
Kambiy  ikkilamchi  o’tkazuvchi  to’qimalar  –  floema  va  ksilemalarni,  fellogen  esa  ikkilamchi 
qoplog’ich to’qima peridermani hosil qiladi.