O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi t. U. Umarov

 
Panja va kvadratlarga ishlov berish. 
Parmalarning,  razvyortkalarning,  zenker  va  boshqa  asboblarning  konus 
quyruqlaridagi  «panja»  lar  gorizontal  –  frezerlash  yoki  vertikal  –  frezerlash 

---

106 
 
stanoklarida  frezerlanadi. Gorizontal  –frezerlash  stanoklarida frezerlash uchun bir 
yoki ikki joyli moslamalardagi prizmalarga konus quyruq siqib qo‘yiladi. Seriyali 
ishlab  chiqarishda  tez  harakatlanuvchi  pnevmatik  yoki  gidravlik  qisqichlardan 
foydalaniladi. 
Yo‘nish qattiq qotishmali keskichlar bilan 75-120 m/min, kesish tezligida va 
0,2  mm/ob  uzatish  bilan  olib  boriladi  va  u  ikki  usul  bilan  bajarilishi  mumkin:  a) 
faqqat  «panja»  ning  silindrik  yuzasi,  quyruqning  konus  yuzasi  va  bo‘yicha 
yo‘niladi; b) «panja» ning silindrik qismi, quyruqning konusli yuzasi, bo‘yicha va 
Morze №4 va ;5 parma konuslari uchun ishchi qismi yo‘niladi. Morze №4 va №5 
konusli quyruqlar MR-105 modelli tokarlik avtomatida yo‘niladi (12-shakl). 
 
3.3-rasm. Konusli quyruqqa va asbobning ishchi qismiga tokarlik avtomatida 
ishlov berish sxemasi. 
 
3.4 -rasm parma, zenker, razvyorkalarni «panja» larini frezerlash uchun ikki 
joyli  moslama  sxemasi  ko‘rsatilgan.  Moslama  pnevmatik  bo‘lib,  ikkita 
kuchaytirgichli  –  richagli  va  ponali  mexanizmlarga  ega.  Moslamani  ishlash 
prinsipi uning sxemasidan tushunarlidir. 

---

107 
 
 
3.4-rasm. Konus quyruqlardagi «panja»ni frezerlash  
moslamasining sxemasi. 1-zagotovka; 2-richagli kuchaytirgich mexanizmi; 
3-ponali kuchaytirgich mexanizmi; 4-pnevmodvigatel. 
 
Metchiklarda,  razvertkalarda  va  boshqa  asboblardagi  kvadratlar,  bo‘laklash 
moslamalarida  ikkita  freza  komplekti  bilan  ikki  tarafdan  birgalikda  frezalanadi. 
Kvadratlar quyidagi kesish rejimlarida frezalanadi: po‘lat 45, 40X va 9XS lar V = 
35¼45  m/min  va  S  =  0,06¼0,08  mm/zub;  tezkesar  po‘latlar  uchun  V=20¼25 
m/min va S = 0,04 ¼0,06 mm/zub. 
Shu  bilan  birgalikda  bir  shpindelli  va  ko‘p  shpindelli  sanga  bilan 
mahkamlanadigan  moslamalar  ham  qo‘llaniladi.  Seriyali  va  yirik  seriyali  ishlab 
chiqarishda  esa  tez  harakatlanuvchan  pnevmatik  yoki  gidravlik  qisqichli  va 
avtomatik  ravishda  bo‘laklash  moslamalaridan  foydalaniladi.  Ommaviy  ishlab 
chiqarishda metchik kvadratlarini tayyorlashda sovuq radial qoliplash qo‘llaniladi.