O`zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi, surxondaryo viloyati kasbiy ta`limni rivojlantirish va muvofiqlashtirish hududiy boshqarmasi oltisoy tuma ni 2-sonli kasb-hunar maktabi

Elektrostantsıya va podstantsıyalardagı ulchash tızımları. Elektrostantsiya va podstantsiyalardagi asosiy va yordamchi asbobuskunalarining ish rejimlari o’lchov priborlari vositasida kontrol qilinadi.
Ob'ekt xarakteri xamda uni boshkarish strukturasiga karab, kontrol siljish hajmi va kontrol ulchov apparatlarining urnatilish joyi turlicha bulishi mumkin. Priborlar generator — transformator blokli. elektrostantsiyalardagi hamda mahalliy shchitlardagi bosh bosh haruv shchiti
(GSHU*) blokli boshkarish shchiti
(BSHU**) va markaziy boshk;arish shchit
(SSHU***) lariga urnatiladi.
* Г Щ У — главное шит управления.
** Б111У— блочный щит управления.
* * * Ц Щ У — центральный щит управления.
Ish rejimining xususiyatlariga kura xatto bir xil ulanmalarda xam, kontrol ulchov priborlarining soni turlicha bulishi mumkin. 4.9- jadvalda kontrol ulchov priborlarining tavsiya etiladigan ruyxati keltirilgan [4-11, 4-12].
Eng kup ulchov priborlari kuchli generatorlarning zanjirida kerak bulib, ularda xamma fazalarning nagruzkasi, aktiv va reaktiv quvvat kattaligi kontrol k;ilinadi, ishlab chikarilgan elektr energiyasi hisobga olinadi, shuningdek, rotor bilan uygotgichning zanjiridagi tok va kuchlanish kontrol qilinadi.
Kursatuvchi priborlardan tashqari yana qayd qiluvchi(uziyozar) priborlar: generatorning stator zanjirida aktiv va reaktiv suvvatni kontrol qiluvchi vattmetrlar va varmetrlar; rotor zanjirida ampermetrlar va voltmetrlar urnatiladi. Bundan tashqari, har bir generator zanjiriga aktiv va reaktiv quvvat datchiklari urnatish kuzda tutilib, ular SSHU yoki GSHUdagi varmetr va yiguvchi vattmetrga,telemexanika surilmalariga ulchanayotgan parametr kiymatini uzatadi. 330—500 kV li sistemalararo liniyalardagi xar bir fazaningtoki kontrol k,ilinadi, chunki 330—350 kV li viklyuchatellar faza buyicha bosh^ariladi. Aktiv va reaktiv k^vvat toklarining ustunligi ham kontrol qilinadi. Bundan tashqari, podstantsiyagauchta faza kuchlanishi va tokini, nol` ketma-ketlilik kuchlanishi bilan toki va hokazolarni yozib boruvchi ostsillograf urnatiladi.
Bu yozishlar avariya rejimlarining xosil bulish sabablari va ularning borishini aniklashga yordam beradi. Yutsori kuchlanishli liniyalarda buzilgan joyni aniqlash uchun kerak buladigan parametrlarni qayd qiluvchi priborlar urnatiladi. Zanjirlardagi tok, quvvat yoki boisha mikdorlarini kontrolsilish talab etiladigan ob'ekt boshqarish shchitidan uzovda joylashgan bulsa (bir necha yuzdan minglab metr gacha), u holda priborlardan to ulchash transformatorlarigacha bulgan sim qarshiligi shuncha katta miqdorga yetadiki, bunda xatolik qaddan tashk^ari kattalashib ketadi. Bu ^olda tok, aktiv va reaktiv quvvatni ulchash uzgartirgichlari kullaniladi. Ulchash uzgartirgich (datchik) ulchanayotgan parametr zanjiriga tok va kuchlanish transformatorlari orqali ulanib, chiqishida ulchanayotgan parametr bilan tugri chiziqli boglangan uzgarmas tokni beradi. Datchikdan chikqayotgan uzgarmas tok 5 mA dan ortmaganligi uchun, datchikni ulchov pribo