O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi sh. Shodmonov, T. Jo'Rayev

bir 
maqsadga bo'ysungan: 
u ham bo'lsa insoniyatning yashashi, ko'payipsh va kamol topishi uchun 
shart-sharoit yaratab berish, turli xil hayotiy vositalarni yaratib, ularning ehtiyojlarini qondirib 
borishdan iboratdir. Shunday ekan, 
iqtisodiyot inson hayotining asosini, uning poydevorini 
tashkil etib, uning o'zi ham insonsiz, uning faoliyatisiz mavjud bo'lmaydi va mazmunta ham ega 
emas. Insonning iqtisodiyotdagi juda katta va keng rolnni qisqacha qilib quyidagicha ko'rsatish 
mumkin: 
1. Inson tabiatning bir bo'lagi, uning ajralmas qismi sifatida harakat qiladi, tabiat 
ashyolarining shaklini o'zgartirib, iste'molga yaroqli holga keltiradi, boshqacha qilib aytganda, 
inson iqtisodiyotning harakatga keltiruvchi kuchi, hamma tovar va xizmatlarining iste'molchisi, 
ularning ishlab chiqaruvchisi va yaratuvchisidir. 
2. Inson hamma tovar va xizmatlarni ishlab chiqaruvchidan iste'molchilarga yetkazib 
beruvchi, bozor iqtisodiyoti sharoitida esa sotuvchisi rolini bajaradi. Bunda u ishlab chiqarish bilan 
iste'mol o'rtasidagi aloqaning bajaruvchisi sifatida namoyon bo'ladi. 
3. Inson tovar va xizmatlarning sotib oluvchisi va binobarin, ularning iste'molchisi hamdir. 
4. Inson iqtisodiyotning hamma darajalarida uning tashkilotchisi, boshqaruvchisi bo'lib, 
uning turli omillari, bo'laklari, sohalari o'rtasidagi uyg'unlikni, aloqalarni bir-biriga moslikni 
ta'minlovchi sifatida harakat qiladi. Insonning iqtisodiyotdagi roli uning hayotining turli davrlarida 
va bosqichlarida turlicha namoyon bo'ladi. U yoshligida va qariganida ko'proq iste'molchi bo'lib, 
ya'ni boshqalar yaratgan tovarlar va xizmatlardan foydalanuvchi sifatida ko'zga tashlansa, ishlab 
turgan davrida ishlab chiqaruvchi, tashkilotchi, boshqaruvchi sifatida ish ko'radi, o'zi uchun, 
bolalarga va qariyalarga hayotiy ne'matlarni yaratadi va yetkazib beradi. Sodda qilib aytganda, 
inson mehnat qobiliyatiga ega bo'lib, ishlab turgan vaqtida yoshlikda olgan qarzini uzadi, o'zini-o'zi 
ta'minlaydi, qarigan chog'i uchun zamin tayyorlaydi va yosh avlodga qarz beradi. Insoniyatning 
iqtisodiyotdagi roli uning tabiatdagi eng oliy tirik mavjudot ekanligi bilan, ya'ni, ongli ravishda 
ma'lum maqsadga qarata ijodiy mehnat qila olish qobiliyati bilan belgilanadi. Insonning boshqa tirik 
mavjudotlardan farqi ham uning ongli va ijodiy mehnat qila olishida, o'z faoliyati uchun zaruriy 
mehnat qurollarini yaratshi qobiliyatiga egaligidadir. 
Inson tomonidan yaratilgan tovarlar va xizmatlarning, resurslarning harakati bo'yicha 
iqtisodiyot turli fazalardan - ishlab chiqarish, ayirboshlash, taqsimlash va iste'mol qilish 
jarayonlarining birligidan iboratdir. Bularning ichida eng asosiysi va boshlanshchi