O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi sh. Shodmonov, T. Jo'Rayev

 
 
5-§. O'zbekistonda mulkni davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish yo'llari va 
usullari
Bozor munosabatlariga o'tishning asosiy sharti qo'p ukladli iqtisodiyotni va 
raqobatlashuvchi muhitni shakllantirish uchuch shart-sharoit vujudga keltirishdan iborat. Bunda 
asosiy maqsad mulkchilik masalasini hal qilshidir. Shu sababli respublikamiz Prezidenti I.A. 
Karimov mulkchilik masalasini hal qilishni «...bozorni vujudga keltirishga qaratilgan butun 
tadbirlar tizimining tamal toshi bo'lib xizmat qiladi», deb alohida ta'kidlab ko'rsatadi. Uzoq yillar 
mobaynida respublikamiz iqtisodiyotida umumxalq mulki deb atalgan, aslida esa davlatlashtirilgan 
mulk to'liq hukmronlik qilib keldi. Nazariya va amaliyotda umumxalq mulki deb hisoblangan mulk 
subyekti sifatida aslida davlat chiqishi natijasida jamiyat a'zolari o'rtasida bu mulkni «hyech 
kimniki», «davlatniki», «birovning mulki» deb atash rasm bo'lgan edi. 
Bozor iqtisodiyotini vujudga keltirish vazifasi o'tish davrida mulkchiliqda davlat sektorining 
salmog'i ancha yuqori bo'lgan mamlakatlarda bu mulkning ma'lum qismini davlat tasarrufidan 
chiqarish va xususiylashtirishni taqozo qiladi. Mulkni davlat tasarrufidan chiqarish 
xususiylashtirishga qaraganda ancha keng tushuncha. 
Xususiylashtirish davlat mulkiga egalik 
huquqishning davlatdan xususiy shaxslarga o'tishidir. Mulkni davlat tasarrufidan chiqarish 
esa xususiylashtirishdan tashqari, bu mulk hisobidan boshqa nodavlat mulk shakllarini 
vujudga keltirishni ham ko'zda tutadi.
U bir qator yo'llar bilan amalga oshiriladi: davlat korxonalarini hissadorlik jamiyatiga 
aylantirish, davlat korxonasini sotib, uni jamoa mulkiga aylantirish; mulkni qiymatiga qarab 
chiqarilgan cheklar (vaucher) bo'yicha fuqarolarga bepul berish; mulkni ayrim tadbirkor va ish 
boshqaruvchilarga sotish; ayrim davlat korxonalarini chet el firma va fukarolariga sotish yoki qarz 
hisobiga berish; davlat mol-mulkini auksionlarda kim ochdi savdosi orqali sotish va h.k. 
Mulkni davlat tasarrufidan chiqarish sharoitga qarab pulli, pulsiz yoki imtiyozli tarzda 
o'tkaziladi. O'z shakli va usulidan