O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi sh. Shodmonov, T. Jo'Rayev

bir qator omillar taqozo 
qiladiki, 
ularning ichidan quyidagilar asosiy o'rinni egallaydi: 
- xo'jalik aloqalarining baynalminallashuvi; 
- xalqaro mehnat taqsimotining chuqurlashuvi; 
- umum jahon fan-texnika revolutsiyasi; 
- milliy iqtisodiyot ochiqligining kuchayishi. 
Qiyosiy ustunlik nazariyasi. 
Iqtisodiy rivojlanishning milliy andozasidan jahon andozasiga 
o'tish va xalqaro iqtisodiy integratsiyaning rivojlanishi mamlakatlarning xalqaro iqtisodiy 
munosabatlarda qatnashishi milliy iqtisodiy manfaatlarga qanday darajada javob beradi? —degan 
savolni qo'yadi. Bu savolga javob topishga iqtisod fani ilgaridan qiziqib kelgan. Jumladan, A.Smit 
xalqaro mehnat taqsimoti masalasini taxlil qilib, qanday tovarlarni eksport qilish va qaysilarini 
import qilish qulayligi to'g'risidagi o'z qarashlarini bayon qilish asosida «mutloq ustunlik» 
nazariyasini ilgari surgan. D.Rikardo o'zaro foydali savdo va xalqaro ixtisoslashuvning ancha 
umumiy prinsiplarini shakllantirib, «qiyosiy ustunlik» nazariyasini ishlab chiqqan. U nafaqat milliy 
xo'jaliklar o'rtasidaga, balki milliy xo'jalik ichidagi mintaqalar, korxonalar o'rtasidagi har qanday 
mehnat taqsimotining ustunliklarini asoslab beradi. 
Mamlakatlar o'rtasida xalqaro savdo munosabatlari o'rnatilganda ayirboshlash qanday 
nisbatlar asosida ro'y beradi degan savol tug'iladi. Rikardoning xalqaro ixtisoslashuv ustunliklari 
haqidagi xulosalari, bu muammoni chuqurroq tadqik qilish uchun boshlanii nuqta bo'ladi. Jumladan, 
Dj. Mill' ishlab chiqarish xarajatlarining turli nisbatlari o'rtasida. 
O'rnatiladigan almashuv mutanosibligi tovarning har biriga jahon taklifi va talabi hajmiga 
bog'liq ekanligini ko'rsatadi. 
Iqtisodiy nazariyada xalqaro ixtisoslashuvning ustunliklarini asoslash Rikardoning klassik 
sxemasi bilan cheklanmagan. XX asrda xalqaro ixtisoslashuvning qonuniyatlarini ko'plab 
iqtisodchilar: jumladan, S. Xeksher, B. Olin, Dj. Keysen, V. Leontev va boshqalar tomonidan 
tadqiq qilindi. Xalqaro ixtisoslashuvning qonuniyatlarini yanada chuqurroq tushunish qiyosiy 
xarajatlar taxlili asosida ko'p omilli andoza tuzishga olib keldiki, unda tovarlar harakati bilan birga 
ishlab chiqarish omillarining davlatlararo erkin harakati imkoniyatlari hisobga olindi. O'tkazilgan 
tadqiqotlarda nafaqat tarmoqlararo, balki tarmoqlar ichida va mintaqa o'rtasidagi ixtisoslashuvning 
qonuniyatlari, mamlakatning material, kapital, mehnat va fan sig'imini tovarlarga ixtisoslashuv 
sabablari ochib berishi. Ixtisoslashuvga fan va texnika taraqqiyoti hamda texnologik o'zgarishlar 
sur'ati va xarakteri ta'sirining xususiyatlari aniqlanadi.