O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi sh. Shodmonov, T. Jo'Rayev

 
2-§. Iqtisodiy o'sishning omillari
Iqtisodiy o'sishga ta'sir ko'rsatuvchi omillarni shartli ravishda ikki guruhga ajratish mumkin. 
Birinchi guruh omillar iqtisodiyotning jismoniy o'sish layoqatini belgilab beradi ular taklif omillari 
deb ham ataladi. Bu omillar quyidagilar: 
1) tabiiy resurslarning miqdori va sifati; 
2) mehnat resurslari miqdori va sifati; 
3) asosiy kapital (asosiy fondlar) ning hajmi; 
4) texnologiya va fan-texnika taraqqiyoti. Respublikamizda bozor iqtisodiyotiga o'tish 
davrida amalga oshirilayotgan tarkibiy o'zgarishlar iqtisodiy o'sishning hal qiluvchi omiliga aylanib 
bormoqda. 
Iqtisodiy o'sishga taqsimlash omillari ta'sir qiladi. Ishlab chiqarish potensialqdan maqsadga 
muvofiq foydalanish uchun nafaqat resurslar iqshsodiy jarayonga to'liq jalb qilingan bo'lishi, balki 
juda samarali ishlatilishi ham zarur. Resurslarning o'sib boruvchi hajmidan real foydalanish va 
ularni kerakli mahsulotning mutloq miqdorini oladigan qilib taqsishgash ham zarur bo'ladi. 
Iqtisodiy o'sishga ta'sir ko'rsaauvchi, taklif va taqsimlash omillari o'zaro bog'liq va bir-birini 
taqozo qiladi. Masalan, resurslar miqdorining o'sishi va sifatining yaxshilanipgi, gexnologiyani 
takomillashtirish iqtisodiy o'sish uchun imkoniyat yaratadi. To'liq bandlik va resurslarni samarali 
gaqsimlash bunday o'sishni ruyobga chiqaradi. 
Iqtisodiy o'sishda resurslarni taqsimlash omillari ham o'z o'rniga ega bo'lsa-da, bu 
muammoni taxlil qilishda asosiy e'tibor taklif omillariga qaratilishi zarur. Taklif omillarining 
iqtisodiy o'sishga ta'sir qilishi quyidagichadir. 
10-chizma. 
Real maxsulot o'sishini aniklab beruvchi omillari 
 
1. Band bo'lganlar soni 
2.Ishlagan kishi soatlarini
o'rtacha miqdori 
Mexnat sarflari 
Ishlab
chiqarishning 
Real xajmi 
1. Texnik taraqqiyoti 
2.Kapital ko'yilmalar xajmi 
3.Ta'lim 
va 
malaka 
tayyorgarlik 
4. Resurslarning joylashtirish 
samaradorligi 
5. Boshqa omillar 
Mexnat unumdor- 
ligi 
Bu 
chizma ko'rsatadiki, real mahsulot ikki asosiy usulda ko'paytiriliish mumkin: 
1) resurslarning ko'proq hajmini jalb etilishi; 
2) ulardan ancha unumli foydalanish yo'li bilan. Mamlakatning iqtisodiy o'sish sur'atini 
xarakterlaydigan ko'rsatkichlar (real YAMM va aholi jon boshiga real YAMMnish o'sishi) miqdoriy 
ko'rsatkichlar bo'lib, ular birinchidan mahsulot sifatining oshishini to'liq xisobga olmaydi va shu 
sababli farovonlikning haqiqiy o'sishshsh to'liq xarakterlab berolmaydi; ikkinchidan, real YAMM 
va aholi jon boshiga YAMMning o'sishi bo'sh vaqtning sezilarli ko'payishini aks etgirmaydi va 

---

farovonlik real darajasining pasaytirib ko'rsatilishiga olib keladi, uchinchidan, iqtisodiy o'sishni 
miqdoriy hisoblash boshqa tomondan uning atrof muhitga va insonning hayotiga salbiy ta'sirini 
hisobga olmaydi.