O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi sh. Shodmonov, T. Jo'Rayev

chiqargan mahsulotining bozor narxida (amortazatsiya ajratmasidan tashqari) joriy moddiy 
xarajaglar chiqarib tashlangan miqdoriga teng.
YAMM yordamida milliy iqtisodiyotda tovar va xizmatlai ishlab chiqarish yillik hajmini 
hisoblashga harakat qilinadi.
YAMM yil davomida ishlab chiqarilgan barcha pirovard tovarlar va xizmatlarning bozor 
bahosidagi summasya bo'lganliga uchun tovarning o'zi, uning nafliligi ko'paymagan xolda baholar 
oshishi evaziga uning hajmi oshib ketishi mumkin.
Baho ishlab chiqarish umumiy hajmning har xil 
dementlari yagona umumiy asosga keltirishning eng keng tarqalgan ko'rsatkichi sifatida 
foydalaniladi. Shuning uchun yalpi milliy mahsulotga baho berishda nominal va real milliy 
mahsulot hisobga olinadi. Joriy bozor baholarida hisoblangan milliy mahsulot 
nominal milliy 
mahsulot, 
o'zgarmas baholarda xisoblangan milliy mahsulot esa 
real milliy mahsulot 
deb 
yuritiladi. Har xil yillarda ishlab chiqarilgatg YAMM qiymatini faqat narx o'zgarmagan taqdirda 
o'zaro taqqoslash mumkin bo'ladi. Bundal tashqari narx darajasi bizga iqtisodiyotda inflatsiya (narx 
darajasining o'sishi) yoki seflyatsiya (narx darajasiiing kamayishi) o'rin tutganligi va uning miqyosi 
qandayligini bilish imkonini beradi. 
Narx darajasi iqseks shaklida ifodalanadi. Narx indeksi xoriy yildagi ma'lum guruh tovarlar 
va xizmatlar to'plami narxlari summasini, xuddi shunday tovarlar va xizmatlarning miqdoriniig 
bazis davrdagi narxlar summasiga taqqoslash orqali hisoblanadi. Taqqoslashning boshlang'ich davri 
"bazis yil" deyiladi.Agar aytilgailarni formula shakliga keltirsak, u quyidagi ko'rinishni oladi: 
 
 
 

 joriy yildagi iste'molchilikka tovarlari narxlari 
 Narx indeksi ------------------------------------------------------------------------- 
Bazis yilidagi iste'molchilik movarlari narxi

---

 
Amaliyotda qator har xil tovar va xizmatlar tuplami yoki iste'mol savatining narx indeksi 
hisoblanadi. G'arb mamlakatlari va xususan AQShda bu indekslar ichida eng keng qo'llaniladigani 
iste'molchilik tovarlari savati narxlari indeksi (IBI) hisoblanadi. Uniig yordamida tipik shahar 
aholisi sotib oladigan, iste'molchilik tovar va xizmatlarning 300 turini o'z ichiga oluvchi bozor 
savatining qayd qilingan narxlari hisoblanadi. Ammo narxning umumiy darajasini hisoblash uchun 
YAMM narx indeksidan foydalaniladi. YAMM narx indeksi ancha keng tushuncha bo'lib, u o'z 
ichiga nafaqat vste'molchilik tovarlari, balki investitsioi tovarlar, davlat tomonidan sotib olinadigan 
tovarlar hamda xalqaro bozorda sotilgan va sotib olingan tovarlar va xizmatlar narxlarini xam oladi. 
YAMM narx indeksi, nominal YAMM ni real YAMMga aylantirib hisoblash imkoniyatini beradi.