O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi sh. Shodmonov, T. Jo'Rayev

Agrobiznes faoliyatining maqsadi iste'mol bozorini yetarli sifatli qishloq xo'jalik 
mahsulotlari, sanoatni esa xom ashyo bilan uzluksiz ta'minlash orqali foyda kurishdan iborat.
Agrobiznesning asosiy shakli va birlamchi bo'g'ini fermer dehqon xo'jaliklaridir. Chunki 
ular bevosita qishloq jaligi mahsulotlarini ishlab chiqaradi. Bu xo'jaliklar o'z yerida yoki ijaraga 
olingan yerda ish yuritib, unda mulk egasi va shlab chiqaruvchi fermerning o'zi va oila a'zolari 
hisoblanib ayrim hollarda yollanma mexnatdan foydalanish ham mumkin. Fermer xo'jaligining 
afzalligi shundan iboratki, undan mulk mehnat bevosita qo'shiladi, bu esa yuqori samarani 
ta'minlaydi. Fermer xo'jaliklari musxaqil tuzilma bo'lish sababli o'z faoliyatini bozor 
konyukturasiga tez moslashtira oladi. Unda iqtisodiy manfaat va pirovard natija uchun mas'uliyat 
bitta faoliyatning ikki tomonini tashkil qiladi. Bularning xammasi fermer xo'jaligining 
yashovchanligini ta'minlaydi. 
Respublikada islohotlarni amalga oshirishning dastlabki bosqichlaridayoq, Prezidentimiz 
Islom Karimov fermer xo'jaliklari, qishloq xo'jalik ishlab chiqarishini tashkil etishning asosi sifatida 
faoliyat ko'rsatishi lozimligini ta'kidlab o'tgan edi. Shu sababli respublikamizda qishloq xo'jaligini 
fermerlashtirish agrar islohotlarning tarkibiy qismi hisoblanadi. Respublikada bu jarayon zarar 
ko'rib ishlash natijasida og'ir ahvolga tushib qolgan davlat xo'jaliklari tarkibi fermer xo'jaliklaridan 
iborat shirkatlar uyushmasi aylantirish, mavjud davlat va jamoa xo'jaliklari tarkib ular resurslari 
hisobidan fermer xo'jaliklari uyushtirish hamda dexqonning o'z mol-mulki negizidan bunday 
xo'jaliklarni dehqon xo'jaligi tashkil qilish yo'li bilan boradi. Fermer xo'jaligshshng barcha tashkiliy 
shakllarining umumiy tomoni shundaki, ular ijaraga olingan davlat yerida faoliyat ko'rsatadi. 
Fermer va dehqon xo'jaliklarini tashkil qilish, rivojlaitirish va ular faoliyatini tartibga solish 
O'zbekiston Respublikasining «Fermer xo'jaligi to'g'risida»gi "Dehqon xo'jaligi to'g'risida"gi, 
"Qishloq xo'jaligi kooperativi (shirkat xo'jaliga) to'g'risida"gi qonunlarga hamda qishloq xo'jaligida 
islohotlarni chuqurlashtirishga qaratilgan boshqa huquqiy bitimlarga va hukumat qarorlariga 
asoslanadi. 
Bu qonuniy aktlarda fermerlarga ajratilgan yerlarni meros qilib qoldirish sharti bilan uzoq 
muddatli ijaraga olish huquqi mustahkamlab qo'yildi. Shu bilan birga bu xo'jalik uchun yerlarning 
unumdorligini saqlash va oshirishda davlat tomonidan kafolatlar yaratish yo'li bilan ularni 
himoyalash tiziml vujudga keltirildi. Shunday qilib fermer xo'jaliklarini rivojlantirishni 
rag'batlantirish uchun ham huquqiy, ham tashkiliy shart-sharoitlar yaratildi. Natijada Respublika 
1999-yilga kelib faqat fermer xo'jaliklari soni 23 000 dan ziyodni tashkil qildi. Ularga biriktirilgan 

---

qishloq xo'jalik foydalanishidagi yerlar maydoni 446.5 ming gektarni tashkil qilib, bir xo'jalik 
ixtiyoridagi yer maydoni 19. 4 gekgarga to'rri keladya 1999 yilda fermer xo'jaliklarida butun 
qishloq xo'jalik mahsulotlarining 3.9 foizi yetishtirilgan (1-chizma). 
Respublikada fermer xo'jaliklari samarali ishlapsh uchun zarur xizmat ko'rsatuvchi 
infratuzilma — agrofirmalar, mashina-traktor parklari, ta'mirlash ustaxonalari, tayyorlov punktlari, 
qishloq xo'jaliga mahsulotlarini qayta ishlovchi kichik korxonalar tizimi shakllandi.