O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti ro`yhatga olindi



Download 3,36 Mb.
Pdf ko'rish
bet493/522
Sana31.12.2021
Hajmi3,36 Mb.
#229587
1   ...   489   490   491   492   493   494   495   496   ...   522
Bog'liq
Материклар ва океанлар табиий географияси

Alp  burmalanishi  —  Yer  tarixining  kaynozoy  erasida  ro’y  bergan 

burmalanish.  Nomi  shu  burmalanishda  vujudga  kelgan  Al’p  tog’lari  nomidan 

olingai. A. b. davrida hozirgi mavjud ko’p yosh tog’ tizmalari hosil bo’lgan. Bular 

ikki  tog’  mintaqasini  tashkil  etadi:  Al’p-Himolay  (Pireneya,  Andalusiya,  Atlas, 

Apennin, Al’p, Bolqon, Karpat, Kavkaz, Kichik Osiyo, Eron, Hindikush, Himolay, 

Birma)  va  Tinch  okean  (Koryak,  Kamchatka,  Saxalin,  Yapon,  Yangi  Gvineya, 

Yangi Zelandiya, Antarktida yarim oroli, And, Kordilyera) tog’lari mintaqalari. 



Antekliza (yunoncha anti — qarshi va klisis— og’ish)—platformalarda yer 

po’stining  salgina  ko’tarilgan  gumbazsimon  shakllari,  gumbazsimon  qirlar. 

Kengligi bir necha yuz km ga yetishi mumkin. Yer po’stining uzoq vaqt davomida 

asta-sekin ko’tarilishi natijasida hosil bo’ladi. 



Antisiklon (yunoncha anti - qarshi, cyklon - aylanuvchi)— atmosferada ro’y 

beradigan katta girdob. Havo bosimidagi farqlar ta’sirida shamollar A. markazdan 

chekkaga  tomon  yo’naladi.  Lekin  Yerning  o’z  o’qi  atrofida  ay-lanishi  ta’sirida 

shamol  Shimoliy  yarimsharda  o’z  yo’nalishini  o’zgartirib,  soat  mili  xarakati 

yo’nalishida, Janubiy yarimsharda teskari yo’nalishda esadi. A. soatiga     o’rtacha  

30  km  –tezlikda  siljiydi.  O’rta  Osiyoda  tezroq  —  yozda  soatiga  49  km,  qishda 

60—  65  km  tezlikda  g’arbdan  sharqqa  tomon  siljib  boradi.  A-da  ko’pincha  havo 

ochiq, kechasi salqin, kunduzi iliq bo’ladi. 



Ariq — daryo, soy, kanal va boshqalardan sug’orish, suv bilan ta’minlash 

va  boshqa  maqsadlarda  inson  kuchi  bilan  chiqarilgan  shoxobcha.  Ba’zi  qadimgi 

kanallar hozir ham A. deyiladi. Chunonchi, Zaxariq, Jilvonariq,  Kaykovus arig’i, 

Damariq va hokazo. Ekinlarni sug’orish uchun tortilgan jo’yaklar ham ba’zan  A. 

deyiladi. 

  Artezian  suvlari  —  har  xil  chuqurlikda  suv  o’tkazmaydigan  qatlamlar 

oralig’ida  hosil  bo’lgan  yer  osti  suvlari.  Artezian  suvlari  bosim  ostida  bo’ladi, 

shuning  uchun  burg’  qudug’i  qazilganda  suvli  qatlamnnng  shipidan  yuqori 

ko’tariladi, bosim yetarli darajada kuchli bo’lganda esa yer yuziga ko’tariladi yoki 

favvora  bo’lib  chiqadi.  Artezian  so’zi  Fransiyadagi  Artua  viloyati  nomidan 

olingan.  

Arxipelag, to’da o r o l l a r   (italyancha arxi — dastlabki, pelago — dengiz) 

— bir-birlaridan unchalik uzoq bo’lmagan va odatda bir butun deb hisoblanadigan 

orollar to’dasi.  

Atmosfera  (yunoncha  atmos  —  bug’,  spharia  —  kura)—Yer  bilan  bir 

butundek  birga  aylanadigan  havo  qobig’i.  Atmosferaning  Yer  yuzidan  100—200 

km balandlikkacha bo’lgan qatlami azot (78,1%), kislorod (20,9%), argon (0,9%) 

va  karbonat  angidrid  gazi  (0,03%)  aralashmasidan  iborat.  Atmosferada  bu 

gazlardan  tashqari  suv  bug’lari,  chang  va  juda  kam  miqdorda  siyrak  gazlar  bor. 

Amosferada  10  km  gacha  balandlikda  asosan  yerda  hosil  bo’lgan  chang  bo’ladi. 

Katta  balandliklarda  esa,  meteor  jismlar  yonishidan  hosil  bo’lgan  kosmik  chang 

bo’ladi. Ayniqsa, atmosferaning yerga yaqin qatlamida chang ko’p, bu yerda 1 kub 

sm  quruq  havoda  100  mingtagacha  chang  zar-ralari  bor.  Balandlik  ortgan  sari 

atmosferaning zichligi, bosimi, harorati va boshqa fizik hamda kimyoviy xossalari 

o’zgaradi.  Atmosfera  Quyidagi  5  qatlamga  bo’linadi:  troposfera,  stratosfera, 

mezosfera, termosfera yoki ionosfera, ekzosfera. 




Download 3,36 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   489   490   491   492   493   494   495   496   ...   522




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish