O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti ro`yhatga olindi

Amazonka  pasttekisligi.  Amazonka  pasttekisligi  Janubiy  Amerika 

platformasining  eng  yirik  va  qadimiy  sineklizasida  tarkib  topgan.  Uning  g‘arbiy 

qismi  And  geosinklinal  oblastining  chekka  bukilgan  tektonik  stukturasi  bilan 

tutashgan.  Shimolda  Gviana  va  janubda  Braziliya  yassi  tog‘liklari  bilan 

chegaralangan.  Pasttekislikning  burmalangan  poydevori  bir  necha  ming  metr 

chuqurlikda yotadi. Sinekliza paleozoyning dengiz yotqiziqlari hamda mezozoy va 

---

kaynozoyning kontinental yotqiziqlari bilan to‘lgan. Yuqori qatlamini issiq va nam 

iqlim sharoitida vujudga kelgan qalin lateritli nurash pusti tashkil etadi. 

Amazonkaning  g‘arbiy  va  sharqiy  qismlarini  relef  xususiyatlari  Lyanos 

Oriniko pasttekisliganing relef xususiyatlariga o‘xshab ketadi. Uning g‘arbiy qismi 

ancha  past,  tekis,  Amazonka  daryosining  o‘rta  oqimida,  Manaus  shahri  yaqinida 

pasttekislikning  yuzasi  okean  sathidan  atiga  26  m  baland.  And  tog‘  etaklarida 

yakinida  balandlik  zo‘rg‘a  150  m  gacha  yotadi.  Bu  regaonda  daryo  vodiylari 

chuqur kesilmagan. 

Amazonka  pastttekisligining sharqiy  qismi,  g‘arbiy  qismiga  nisbatan daryo 

vodiylari  bilan  chuqur  kesilgan, daryo  oraliqlari 150-300  m  gacha ko‘tarilib  tekis 

yuzali platolar hosil qiladi. Pasttekislikning shimoliy va janubiy chekka qanotlarida 

kristall  jinsli  qalqonlar  asta-sekin  yuzaga  ko‘tarilib  yassi  tog‘liklar  bilan  tutashib 

ketadi.  Amazonka  irmoqlarining  yuqori  oqimlari  chuqur  kesgan  vodiylarida 

qadimiy  kristall  jinslar  ochilib,  yuzaga  chiqib  qolgan  va  ostonalar  hosil  qilgan. 

Pasttekislikning  g‘arbiy  va  janubi-g‘arbiy  qismlari  uchun  relefning  ko‘tarilish 

tendensiyasi  harakterli.  Bu  And  tog‘laridan  oqizib  kelinadigan  daryo 

yotqiziqlarining to‘planishi va yoyilma konuslarning hosil bo‘lishi bilan bog‘liq.