O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti ro`yhatga olindi

O‘rmon-tundra  zonasi  subarktika  mintaqasining  janubida  joylashgan 

bo‘lib, tundra zonasidan mu’tadil mintakaning tayga zonasiga o‘tkinchi, tundra va 

siyrak o‘rmon landshaftlaridan tashkil topgan tabiat kompleksi xisoblanadi. Iqlimi 

tundra  zonasiga  nisbatan  ilikrok,  iyulning  urtacha  xarorati  10°S  -15°S  ni  tashkil 

etadi.  YOgin  mikdori  g‘arbda  400  mm  dan  sharqda  600  mm  gacha  ko‘payadi. 

Tuprok  koplami  gleyli-botqoq,  torf-gleyli,  gleyli-podzol  tuproqdaridan  tarkib 

topgan.  O‘t  o‘simliklari  orasida  yashil  moxlar  va  yagel lishayniklari  ko‘pchilikni 

tashkil  etadi.  Siyrak  o‘rmonlarida  kanada  eli, oq  va  qora  ellar, amerika  tilogochi, 

qayin,  teraklar  o‘sadi.  Xayvonot  olamida  tundra  va  taygaga  xos  fauna  turlari 

uchraydi. 

Tayga  zonasi  mu’tadil  mintakaning  qoramtir  igna  bargli  o‘rmonlaridan 

---

tashkil  topgan  murakkab  tabiiy  xududiy  komplekslar  majmuasidir.  U  Alyaska 

Korilerining  Fapbmi  Tinch  okean  soxillaridan,  Labrador  yarim  orolining  sharqiy 

Atlantika okeani soxillarigacha bo‘lgan polosani va Nyufaundlend orolini egallab 

olgan.  Kanada  o‘rmonlarining  80,1%  maydonini  tayga  tashkil  etadi.  Yillik 

radiatsiya balansi 20-30 kkal/sm

2

 ga teng. 

Taygada tuproqlarining xosil bo‘lish jarayoni sovuk iqlim, qorli qish, sernam 

salqin  yoz  sharoitida  kechadi.  Bunday  iqlim  sharoitida  o‘simlik  qoldiqlari  sekin 

chiriydi.  SHuning  uchun  tuproq  tarkibida  chirindi  moddalari  kam  uchraydi. 

Tayganing tipik zonal tuprogi podzol (kulrang) tuproqlardir. 

SHimoliy  Amerika  taygasida  baland  bo‘yli  igna  bargli  daraxtlarning 

endemik  turlari  o‘sadi.  Zonaning  sharqiy  qismida  kanada  eli,  amerika  tilog‘ochi, 

qora  qarog‘ay,  oq  karag‘ay,  balzam  pixtasi  ko‘p  uchraydi.  Tayga  o‘rmonlarining 

janubiy qismida balzam teragi, oq kogozbop kayin, toggerak kabi bargli daraxtlar 

aralash xolda usadi. Daraxtlarning tagida kizil va kora smorodina, malina, chernika 

va  boshka  rezavor  mevali  butalar  keng  tarkalgan.  Zonaning  garbiy  Tinch  okean 

soxilida  buyi  80-100  m  ga  etadigan daraxtlar  usadi. Duglas  pixtasi, sitxi  eli, kizil 

kedr baland bo‘yli daraxtlarning tipik vakillaridir. 

Tayga zonasi xayvonot olamiga juda boy. Yirtkich  xayvonlardan qora ayik, 

kanada silovsini, amerika suvsari, bo‘ri va tulkilar utxur xayvonlardan los, vaqtiga 

kiyigi yashaydi. Milliy parklarda bizonlar 

saklangan.  Kimmatbaxr mo‘yna beruvchi xayvonlardan qunduz va ondatra bor.