O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti ro`yhatga olindi

O‘rtalik  okean  tog‘  tizmalari.  Okean  o‘rtasidagi  suv  osti  tog‘  tizmalari 

Dunyo  okeani  tagidagi  global  morfostrukturaning  to‘rtinchi  yirik  relef  shakli 

bo‘lib, maydoni 55 mln km2 ni tashkil etadi. O‘rtalik okean tog‘ tizmalari barcha 

okeanlarni boshidan oxirigacha kesib o‘tgan. Umumiy uzunligi 60000 km dan va 

eng keng joylari 1000 km dan ziyod. 

Ulkan  sayyoraviy  tizim  Shimoliy  Muz  okeanida  Lomonosov  suv  osti  tog‘ 

tizmasidan boshlanib, Atlantika okeanida Shimoliy Atlantika va Janubiy Atlantika 

tizma  tog‘lari  nomi  bilan  davom  etadi.  Undan  janubda  joylashgan  Afrika-

Antarktika tizmasi Afrikaning janubiy suv osti qismini aylanib o‘tib Hind okeanida 

G‘arbiy  Hind  suv  osti  tizmasi  bilan  davom  etadi.  Hind  okeanining  markaziy 

qsmida  o‘rtalik  okean  tog‘  tizmasi  uch  tarmoqqa  bo‘linadi:  birinchisi,  yuqorida 

aytilgan  G‘arbiy  Hind  tizmasi,  ikkinchisi  undan  shimolga  qarab  cho‘zilgan 

---

Arabiston-Hind  tizmasi  va  uchinchisi  janubi-sharqqa  yo‘nalgan  Markaziy  Hind 

tizmasidir.  Oxirgi  tizma  Amsterdam  platosigacha  davom  etib,  platoda  o‘tgandan 

keyin  yo‘nalishini  o‘zgartiradi  va  Tinch  okeangacha  Avstraliya-Antarktika 

ko‘tarilmasi  nomi  bilan  cho‘zilib  boradi.  Tinch  okeanda  bu  ko‘tarilma  Janubiy 

Tinch  okean  va  Sharqiy  Tinch  okean  ko‘tarilmalari  bilan  almashinadi.  O‘rtalik 

tizmalar asosan manityaga yaqin qattiq jinslardan tarkib topgan.  

O‘rtalik okean tog‘ tizmalari Yer yuzidagi eng yirik tizim bo‘lib, unga teng 

keladigani materiklarda uchramaydi. Tizmalarning o‘q qismi uchun riftli struktura 

harakterli.  Rift  tizmalari  ko‘plab  tektonik  yoriqlar  bilan  parchalangan.  Bu 

yoriqlarda  uzun  cho‘kmalar,  yoki  rift  vodiylari  vujudga  kelgan.  Ular  tizmalarni 

ko‘ndalang  kesib  o‘tib  ko‘ndalang  yoriq  zonalarini  hosil  qiladi.  O‘rtalik  okean 

tizmalari  uchun  intensiv  vulkanizm  va  kuchli  seysmik  harakatlar  ham  harakterli. 

Shuning  uchun  riftlarda  yirik  vulkan  massivlari  ko‘p  uchraydi.  Vulkanizm 

rivojlangan  joylarda  lavali  platolar,  vulkanik  orollar  keng  tarqalgan.  Atlantika 

okeanidagi Islandiya, Azor platosi, Tristan-da-Kunya va Gof orollari ana shunday 

raYonlardan hisoblanadi.