O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand veterinariya meditsinasi instituti

2-mavzu: Hasharotlar anatomiyasi, biologiyasi, ekologiyasi va sistematikasi

Reja:

1.Hasharotlarni anatomiyasi

2.Hasharotlarni biologiyasi.

3.Hasharotlarni ekologiyasi.

4.Hasharotlarni sistematikasi.

1.Hasharotlarning anatomiyasi.

Teri qoplamlari. Hasharotning tanasi teri qoplami bilan qoplangan, u gipoderma hujayralar qavati va kutikuladan iborat. Kutikula esa ana shu hujayralar ajratadigan hosiladir. Kutikula qattiq, yumshoq va elastik holda bo’lishi mumkin. Terisi organizmni tashqi mexanik va kimyoviy ta’sirlardan saqlaydi. Bundan tashqari, u muskullar birikadigan joy bo’lib xizmat qiladi. Hasharotlarning teri qoplamlari tashqi (epikutikula) va ichki (prokutikula) qavatdan iborat. Epikutikula suv o’tkazmaydi va suv bilan ho’llanmaydi, ya’ni gigrofoblidir. Bu esa hasharotlar hayotida katta ahamiyatga ega. Ho’llanmaganligi tufayli suv tekkanda teri qoplami tirishib qolmaydi, havoda tanasi qurimaydi. Epikutikula tarkibida mum va lipoidlar mavjudligidan u gigrofobli bo’ladi. Ichki qavat prokutikula ancha qalin bo’lib, xitin va oqsildan tashkil topadi. Bu moddalar qotib, sovutsimon qattiq, to’q kutikula hosil qilishi mumkin. Qo’ng’izning teri qoplami xuddi shunday tuzilgan. Ammo ko’pchilik hasharotlarning lichinka yoki qurtlarida prokutikula egiluvchan va elastik holatda bo’ladi. Hasharotlarning tashqi muhit bilan bo’ladigan o’zaro munosabatlarini tushunishda ham, ularga qarshi kimyoviy kurash olib borishda ham, kutikulaning o’tkazuvchanligiga oid masala jiddiy ahamiyat kasb etadi. Kutikula mexanik ta’sirlardan himoyalanish vazifasini o’tashi bilan birga, fiziologik to’siq hamdir. U suvni organizmdan bug’lanishiga hamda zaharlar unga o’tishiga yo’l qo’ymaydi. Shu boisdan sirtdan ta’sir qiladigan preparatlarni ishlatishda qo’shimcha ho’llovchi dorilarni aralashtirish yo’li bilan suyuq dorining samaradorligi oshiriladi, alohida hollarda esa yog’larda (bu holda lipoidlarda) eriydigan preparatlar qo’llaniladi.