O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand veterinariya meditsinasi instituti

G‘O‘ZANI SO‘RUVCHI ZARARKUNANDALARI

YUqorida – tamaki tripsi (1); 2- etuk hasharot, b- lichinkasi; pastda – o‘rgimchak kana: (2) v-etuk zoti, b-lichinkasi, v-tuxumlari

G‘O‘ZANI SO‘RUVCHI ZARARKUNANDALARI

1-katta g‘o‘za biti: a-qanotsiz urg‘ochisi, b-qanotli urg‘ochisi; 2-poliz biti: a va b – qanotsiz urg‘ochilari, v-qanotli urg‘ochisi; 3-akatsiya biti: a-qanotsiz urg‘ochisi; b-qanotli urg‘ochisi; v-lichinkasi

20-laboratoriya mashg‘uloti mavzusi

G’ALLA EKINLARNING ASOSIY ZARARKUNANDALARI (2-soat)

Kerakli jihozlar: Binokulyar lupa, entomologik nina, hasharotlarning ko‘rgazmali namunalari, rangli rasmli jadvallar.

Tur- No‘xat donxo‘ri (qo‘ng‘izi)- Bruchus pisorum

Oila- Bruchidae

Turkum- qattiq qanotlilar- Coleoptera

Qo‘ng‘izining tanasi to‘rtburchak shaklida bo‘lib, 4-5 mm ga etadi, boshining oldingi qismi pastga tomon bukilib turadi. Qanot ustliklari qornini oxirigacha etib bormaydi va uchi yumaloq bo‘ladi. Qanot ustliklarida qo‘ng‘ir va oq rangli dog‘lar mavjud. Mo‘ylovlarining osti, oldingi juft oyoqlarining panja boldir qismi sariq rangda, tuxumi cho‘zinchoq oval shaklda, sariq yaltiroq tusda bo‘lib, 0,5-0,6 mm gacha etadi. Lichinkasi birinchi yoshda qizg‘ish, ikkinchi yoshidan boshlab sarg‘ish rangga kiradi, uzunligi 5-6 mm, oyoqsiz bo‘lib, oyoqlar o‘rnida do‘mboqchalar mavjud. Bosh qismi ko‘krak tomonga bir oz egilib turadi.

G‘umbagi sariq rangli bo‘lib, ochiq tipda va 5 mm uzunlikka ega. No‘xat qo‘ng‘izi voyaga etgan qo‘ng‘iz holatida no‘xat doni ichida qishlaydi. Bahorda harorat +20⁰ S dan past bo‘lmagan paytda donni teshib chiqadi. Ular no‘xatga gullaydigan davrda tushadi. CHang va gultoj bilan oziqlangachgina juftlashadi. Urg‘ochisi tuxumlarini no‘xatni dukkaklariga qo‘yadi. Bitta urg‘ochisi o‘rtacha 130 dona, ko‘pi bilan 730 tagacha tuxum qo‘yadi.

Tuxumdan chiqqan lichinkalar avval dukkak ichiga kirib uning to‘qimasi bilan oziqlanadi, so‘ngra donni ichiga kiradi. Bitta donga bitta lichinka kiradi. Lichinkalar asosan oziq moddalar bilan oziqlanadi, ko‘p hollarda urug‘ murtagini emaydi. No‘xat qo‘ng‘izi monofag hasharot bo‘lib, bir yilda bir marta avlod beradi.