O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

 
Suyaklar shikastlanishida- chiqqanda, singanda va lat yeganda 
birinchi tibbiy yordam 
 
Suyaklarning  shikastlanishi  -  bu  tashqi  omil  ta’sirida  organizmning  kuch 
ta’sirida  shikastlanishi  oqibatida  salomatlikni  yo‘qolishi  bilan  kechadigan 
jarayondir. 
 
 
14.5-rasm. Jabrlanuvchini elektr manbai ta’siridan qutqarish 
 

---

277 
 
Og‘ir shikastlanish olgan jabrlanuvchini shifokor kelgunga qadar o‘z joyidan 
siljitmaslik kerak, bundan xavfli joydan olib chiqish holatlari istisnodir. 
Sinishda suyak butunligining buzilishi kuzatiladi. Suyak singanida  quyidagi 
holatlar  xarakterlidir: 

  keskin og‘riqlar (holatni o‘zgartirishga harakat qilinganda kuchayadi); 

  suyakning deformatsiyasi (suyak siniqlarini siljishi natijasida); 

  singan sohaning shishi. 
Suyak  sinishining  ochiq  (teri  qoplamalarining  butunligi  buziladi)  va  yopiq 
(teri qoplamalarining butunligi buzilmaydi) ko‘rinishlari mavjud. 
Suyaklar  singanda  va  chiqqanda  gid  birinchi  tibbiy  yordam  ko‘rsatayotida 
quyidagilarni bajarishi shart: 

  jabrlanuvchiga og‘riq qoldiruvchi dori berish; 

  ochiq  sinishlarda  qon  ketishini  to‘xtatish,  jarohatga  ishlov  berish, 
boylam qo‘yish; 

 
qo‘l ostida mavjud bo‘lgan vositalar yordamida (faner, doska, tayoqlar) 
yoki standart shinalar yordamida immobilizatsiyani ta’minlash; 

  elka  yoki  bilak  chiqqanda  jarohat  olgan  qo‘lga  fiziologik  bukilgan 
holatni berib (tirsak bo‘g‘inida 90
0 
bukib boylash) paxta yoki bintni qo‘yib, qo‘lni 
boylov materiali yordamida bo‘yinga ilish; 

  boldir  suyaklari  sinishida  tizza  va  oyoq-kaft  bo‘g‘inlarini  fiksatsiyalash 
va zambilda transportirovka qilish; 

  umrov suyagi lat yeyishi va sinishida qo‘ltiq osti sohasiga (shikastlangan 
sohaga)    paxtali  valikni  qo‘yib  tanaga  to‘g‘ri  burchak  ostida  bukilgan  holatda 
qo‘lni bint bilan o‘rash; 

  umurtqa  pog‘onasi  shikastlanganda,  jabrlanuvchini  ko‘tarmay  turib 
orqasiga  keng  tekis  doska,  fanera  va  h.k.  qo‘yib  yoki  jabrlanuvchining  tanasini 
egmagan holda yuzi bilan yerga yotqizib qo‘yib, transportirovkasini faqat zambilda 
amalga oshirish; 

   

---

278 
 
 

 
qovurg‘alar singanda jabrlanuvchi nafasini chiqargan vaqtda sochiq bilan 
qovurg‘alarni mahkam bog‘lab qo‘yish kerak; 

 
og‘riqni  kamaytirish  maqsadida  shikastlangan  sohaga  muz  qo‘yish 
(muzli rezinali moslamalar, sovuq suvli grelkalar va h.k). 
Suyaklar  lat  yeganda  yoki  singanda  ularni  o‘z  joyiga  qo‘yishga  harakat 
qilish ta’qiqlanadi. 
Bosh  jarohatlanganida  bosh  og‘rig‘i,  hushni  yo‘qotish,  ko‘ngil  aynishi, 
qusish,  quloqlardan  qon  ketishlari  kuzatiladi.  Bunday  holatda  quyidagilarni 
bajarish lozim: 

  jabrlanuvchini yotqizib qo‘yish; 

  boshni har ikki tomondan yumshoq valiklar bilan mahkamlab qo‘yish va 
zich bog‘lash; 

  jarohat bo‘lganda boylov qo‘yish; 

  muz qo‘yish; 

  osudalikni ta’minlash; 

  qusish  kuzatilganda (bexush bo‘lgan vaqtda) boshini yonboshga qaratib 
qo‘yish. 
 
           
Yopiq                                      Ochiq                                Ichki 
 
14.6-rasm. Suyak sinishining ko‘rinishlari