O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

Ark  qal’asi  ichki  kirish  yo‘lagi.  Hurmatli  ekskursantlar!  XVI  asrda 
Arkning  g‘arbiy  tomonidan  ko‘tarilib  boruvchi  yo‘l-dalon  bo‘ylab  harakatlanib 
bormoqdamiz.  Bu  yerda  o‘lkan  darvozani  ko‘rishimiz  mumkin.  Avvallari  uning 
kirish qismi sharqiy tomonda joylashgan. Darvozaxona peshtoqining ikki qismida 
«guldasta»  (burj)  va  ular  oralig‘idagi  3  qavatli  bino  yaxshi  saqlangan.  Dalon 
yo‘lakning chap devorida 12ta, o‘ng devorida 13ta taxmontokchalar qurilgan. Chap 
tomondagi  tokchalarning  ba’zilarida  omborxonaga  kiriladigan  eshiklar  mavjud. 
Dalonning o‘ng tomonidagi o‘rta tokchasida afsonaviy qahramon Siyovush ruhiga 
Navro‘z  bayramida  chiroqlar  yoqilgan.  Amir  otxonasi  dalonning  yuqori  qismida 
joylashgan bo‘lib, unga olib boruvchi yo‘lak ham shu yerda joylashgan.  
Jome’ masjidi. Dalon bo‘ylab yuqoriga ko‘tarilar ekanmiz, bu yerda XVIII 
asr  oxirida  g‘arbiy  devor  burchagida  peshayvonli  Jome’  masjidini  ko‘rishimiz 
mumkin.  Masjidning  darvozalari,  panjaralari,  devorlarining  ichki  tomonidagi 
naqshlar orasiga Qur’on oyatlari bitilgan. Peshayvon shipi murakkab girixlar bilan 
bezatilgan. Masjidning sharq tomonida oshxona, orqa tarafida zarbxona joylashgan 
bo‘lib,  zarbxonaning  shimoliy-sharqida  zargarxona,  janubida  devonbegining 
mahkamasi  va  amirlik  kushbegisiga  qarashli  binolar  joylashgan.  Arkdagi 

---

172 
 
binolarning  aksariyati  bir-biriga  yaqin  qilib  loyihalashtirilgan.  Jome’  masjididan 
boshlangan  tor  yo‘lak  qushbegi  hovlisi  orqali  Chorsuga  tutashgan.  Chorsuning 
chap tomonida tosh yotqizilgan katta hovlida ko‘rinishxona o‘rnashgan. Bu yerda 
amir  tashrif  buyurgan  elchilarni  qabul  qilgan  va  amirlarning  taxtga  o‘tirish 
marosimlari o‘tkazilgan. 1605-yilda hovliga kirayverishda peshtoq bunyod etilgan. 
Hovlining  uch  tomoni  ayvon  bilan  o‘ralib,  oldingi  peshayvondagi  ikki  qator 
naqshli  ustunlarning  tanasi  muqarnaslar  bilan  bezatilgan.  Nurota  marmaridan 
yasalgan  taxt  shu  ayvondagi  taxtiravonda  turgan.  XVIII  asrda  hovlining  janubiy 
tomonida  «Raximxon»  mehmonxonasi  va  qorixona  qurilgan.  Ularning  tagida  esa 
amir xazina xonasi bo‘lgan.