O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

Observatoriya  tarixi.  1908-yilda  V.L.Vyatkin  arxeologik  qazuv  ishlariga 
kirishadi, bu arxeologik qazuv ishlari 1908, 1914 va 1946-1948-yillarda ham olib 
borilgan.  Tekshiruvlarda  observatoriyaning  binosi  aylana  shaklda  (radiusi  40 
metrdan  ortiq bo‘lganligi aniqlanadi. 1908-yilda observatoriya asbobining yer osti 
qismi  sekstant  (kvadrant)  topiladi,  1914-yilda  uning  ustiga  g‘ishtli  bino  qurilib, 
uning  vayron  bo‘lishidan  saqlab  qolish  chorasi  ko‘rildi.  Sekstant  (kvadrant)dan 
tashqari  katta  zal,  bir  necha  yo‘laklar,  katta  bo‘lmagan  kabinetlar  joylashgan 
rasadxona binosi ssilindrik shaklda bo‘lib, Boburning ma’lumoticha balandligi 30 
metr, binoning devorlari sirli koshinlar bilan qoplangan.  
Observatoriya  haqida  to‘laroq  ma’lumotlarni  XV  asr  tarixchisi  Abdurazzoq 
Samarqandiy  beradi. U  Hirotda  yashab, Ulug‘bek  hayot paytida  Samarqandda bir 
necha marta  bo‘lgan. Abdurazzoq Samarqandiyning yozishicha, observatoriyaning 
devorlarida  osmon  jismlari  (sfera)  gradus,  daqiqa,  soniyalar  bilan  tasvirlangan. 
Rasadxona astronomik sxema va xaritalar, dunyo geografiyasining iqlimlar  tasviri: 
tog‘lar,  cho‘l  va  dengizlar,  to‘qqiz  sayyoralarning  modellari,  yulduz  
turkumlarining  xaritalari,  yer  sharining  tasviri  tushirilgan  globusi  bo‘lgan. 
Observatoriyada aniq vaqtni belgilaydigan soat bo‘lgan. Shuningdek, rasadxonada  
qimmatli ilmiy qo‘lyozmalar bo‘lib, ularning taqdiri hozirgacha ma’lum emas. 
Observatoriya  qurilishining  muddatlari  haqida  2  xil  ma’lumot  bo‘lib,  biri 
XIX  asrning  «Samariya»  tarixiy  asariga  asoslangan  1424-1428-yillar  beriladi. 
Mirzo Ulug‘bek davri tarixchisining ma’lumoticha 1417-1420-yillar beriladi. Shu 
davrda    Ulug‘bekning  farmoniga  binoan  Samarqand  va  Buxoroda  madrasalar 
qurilgan.