O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

Zinda  ya’ni  “tirik  shoh”  ma’nosini  anglatuvchi    tarixiy  ansamblning    nozik  va 
nafis  chizmalari  har  qanday  kishini  rom  etadigan  maqbaralar  va  masjidlardan 

---

                      
313 
iboratdir. Bir so‘z bilan aytganda Shohi-Zinda o‘z zamonasini bezab turgan san’at 
asarining  bebaho  durdonasidir.  Hatto  Bibixonim  masjidi  ham  beqiyos  ulug‘vorligi 
bilan  ajralib  turadi.  Bu  yodgorliklar  kishilarda  uchmas  taasurot  qoldiradi  va  o‘sha 
davr  qurilish  texnikasi  va  arxitekturasi  to‘g‘risida  tasavvur  beradi.  Go‘ri-Amir 
maqbarasining  ulug‘vor  gumbazi  o‘tmish  me’morchilik  san’atining  namunalaridan 
biridir.  Shaharning  shimoliy  -  sharqiy  qismida  butun  dunyoga  mashxur  Ulug‘bek 
rasadxonasi  harobalari  hanuzgacha  saqlanib  qolgan.  Rasadxona  o‘sha  davr  uchun 
mukammal  bo‘lgan  uskunalar  bilan  jihozlangan  edi.  Ulardan  faqatgina  ulkan 
sikstantning bir qismi saqlanib qolgan xolos. Hozirda rasadxona qayta ta’mirlangan 
va davlat tomonidan muhofaza qilinadi.  
Samarqand markazida yana bir mashxur me’moriy ansambl  Registon bo‘lib, 
u  Ulug‘bek,  Sherdor  va  Tillakori  madrasalarini  birlashtiradi.  Ular  orasida  o‘quv 
yurti  sifatida  bunyod  etilgan  Ulug‘bek  madrasasi  alohida  o‘rin  tutadi.  Har 
tomonlama  mohiyati  katta  bo‘lgan  bu  madrasada  ma’lumotlarga  ko‘ra  ulug‘ 
mutafakkir  olim,  taniqli  munajjim,  matematik,  o‘z  davrining  ko‘zga  ko‘ringan 
davlat arbobi Mirzo Ulug‘bekning o‘zi dars bergan. Ulug‘bek xukmronligi davrida 
Samarqand o‘rta asrning jahonshuml markazlaridan biriga aylanadi. Uning atrofida 
Qozizoda  Rumiy,  Ali  Qushchi  va  shu  singari  boshqa  yirik  olim-astronomlar, 
matematiklar  birlashib  ilmiy  maktab  yaratadi.  Ulug‘bek  tomonidan    asos  solingan 
maktablarda  diniy  ilmlardan  tashqari  geografiya,  tarix,  falakkiyot  kabi  fanlar  ham 
o‘qitilgan.  Komusiy  olim  Ulug‘bekning  jahon  fani  va  taraqqiyotiga  qo‘shgan 
hissasini  hisobga  olgan  YUNESKO  bosh  konferensiyasining  27  sessiyasi  uning 
yubiley-tavallud  topgan  kunining  600  yilligini  dunyoviy  qadriyatlar  ruyxatiga 
kiritish  va  bu  sanani  1994  yilda  butun  dunyoda  bayram  qilish  xaqida  qaror  qabul 
qilgandi.  O‘zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  farmoniga  asosan  1994  yilni 
«Mirzo  Ulug‘bek  yili»  deb  e’lon  qilindi.  Shunday  qilib,  1994  yil  oktyabr  oyida 
O‘zbekiston  Republikasida  YUNESKO  bilan  birgalikda  buyuk  vatandoshimiz 
tavalludining  600  yilligiga  bag‘ishlangan  yubiley  tantanalari  bo‘lib  o‘tdi.  Bu  sana 
sayyoramizning  boshqa  hududlarida  ham  munosib  tarzda  nishonlandi.  Jumladan, 
Ulug‘bek  sharafiga  bag‘ishlangan  tantanalar  Parijda  ham  bo‘lib  o‘tdi.  Bu  yerda  
“Ulug‘bek va Buyuk Temuriylar davri” mavzusida xalqaro konferensiya  o‘tkazildi. 
Bu  anjuman  ishtirokchilari  Ulug‘bek  yirik  mutafakkir  olim  sifatida  tarixdan  joy 
olgani,  dunyo  fani  va  madaniyati  taraqqiyotiga  qo‘shgan  hissasini  alohida 
ta’kidladilar.  Ushbu  tarixiy  obidalarimiz  hozirgi  kunda  ham  o‘zining  betakror 
san’ati  bilan  butun  dunyo  turistlarini  o‘ziga  jalb  etib  kelmokda.  Bu  yerga  har  yili 
tashrif buyurayotgan turistlar soni yildan yilga ko‘paymokda. Agar  o‘tgan yillarda 
Samarqandga  tashrif  buyurgan  turistlar  sonini  tahlil  qilsak  juda  yuqori  natijalarga 
erishilayotganligining guvohi bulamiz. 
“Buyuk  Ipak  Yuli”da  joylashgan  tarixiy    va  madaniy  markazlar  orasida