O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

Insentiv  –  turizm  geografiyasi.  Ishga  aloqador  turizm  kongresslar  va 
ko‘rgazmalarga  safarlar  bilan  bir  qatorda  insentiv  –  turizmni  ham  o‘z  ichiga  oladi. 
Ishdagi  muvaffaqiyatlar  uchun  rag‘batlantirish  sifatida  safarlardan  foydalanish  XX 
asrning  60  –  yillarida  AQShda  boshlangandi.  Turizmning  boshqa  turlaridan  farqli 
ravishda hali rasmiylashtirishga ulgurmasdan jahonning turli hududlaridagi juda ko‘p 
mamlakatlarda  insentiv  turizm  e’tirof  qozondi  va  uzoq  vaqt  yangi  dunyoni  «tark 
etmadi». Faqatgina 70-80 yillarda Amerikadan ko‘hna qit’aga mukofatlangan turistlar 
oqimining  kengayishi  bilan  u  Yevropani  qamrab  oldi.  Keyinchalik  u  Osiyoga  ham 
yoyildi.  Shundan  buyon  insentiv  –  turizm  amalda  deyarli  o‘zgarmadi.  AQSH 
avvalgidek  mukofatlangan  turistlarni  asosiy  «etkazib»  beruvchi  hudud  hisoblanadi. 

---

                      
154 
Yevropaga insentiv yo‘nalish bo‘yicha tashrif buyurayotgan guruhlarning 60 % uning 
ulushiga to‘g‘ri keladi. AQShda intensiv turlarning mashhurligini xodimlar mehnatini 
moddiy  rag‘batlantirishga,  sarflanayotgan  harajatlarga  qaraganda  Amerika 
kompaniyalari  rag‘batlantiruvchi  turizmga  ko‘proq  mablag‘  sarflayotganda  ham 
ko‘rish  mumkin.  Insentiv  –  turlar  davomiyligi  ko‘paymoqda.  AQShda 
rag‘batlantiruvchi  yo‘nalishlar  Meksika,  Buyukbritaniya,  Osiyo  –  Tinch  okeani 
havzasi mamlakatlari hisoblanadi. 
Safar  bilan  taqdirlash  Yevropada  ham  tobora  ko‘proq  tarqalmoqda.  Tajriba 
shuni ko‘rsatmoqdaki, intensiv – tur mehnatga rag‘batlantirishda har qanday iste’mol 
tovari  bilan  mukofatlandan  ko‘ra  eng  yaxshi  usuldir.  Buyukbritaniyada  unga 
firmalarning  o‘z  xodimlarini  mukofatlashga  sarflanadigan  mablag‘ining  2/5  qismi 
to‘g‘ri  keladi.  Fransiya  va  Germaniyada  –  salkam  yarimini  tashkil  qiladi.  Insentiv 
turlar qiymati 500 dan 1500 amerika dollarigacha, odam boshiga yuqori, davomiyligi 
esa uch kundan yetti kungacha rag‘batlantiruvchi yo‘nalishlar ustun tarzda Yevropa 
mamlakatlari  bo‘ylab  o‘tadi:  Fransiya,  Ispaniya,  Shveysariya,  Avstriya,  Kipr, 
shuningdek  AQSH  (Nyu-York,  Florida  va  g‘arbiy  qirg‘oqlar)  va  Karib  havzasi 
orollari. 
 
Insentiv – turizm  bozorida  ularning ulushi  kamayishiga qaramay  guruh bo‘lib 
safar qilish mustahkamlovchi segment bo‘lib qolayapti. Insentiv guruhlarda turistlar 
soni  bir  necha  kishidan  yuz  va  undan  ortiq  kishiga  o‘zgarib  turadi.  Guruhlarning 
yarimida son tarkibi 10 kishidan oshmaydi. Insentiv guruhlar kompaniyaning ijrochi 
xodimlaridan  to‘ldiriladi.  Ular  yuqori  va  o‘rta  rahbarlik  darajasidagi  xodimlar, 
shuningdek  iste’molchilar  orasidan,  masalan  doimiy  haridorlar  bo‘lishi  mumkin 
(chizma 2).