O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi samarqand davlat universiteti psixologiya nazariyasi va amilyoti kafedrasi

Inson tabiati
• 
Inson-yagona va o‗zini o‗zi muvofiqlashtiruvchi organizm; individuum 
(lat.) — bo‗linmas. Inson hayotiy faolligining hech bir namoyon bo‗lishini 
izolyatsiyada ko‗rib bo‗lmaydi, lekin faqat shaxsga munosabatda to‗liq ko‗rib 
chiqish mumkin.
• 
Inson hayoti — shaxs uchun ahamiyatli maqsadlar yo‗nalishidagi 
o‗sish va rivojlanishga uzluksiz harakat hayot maqsadlari insonning taqdirini 
belgilaydi.

---

81
• 
Inson xulq-atvori-irsiyat va muhit ta‘siri natijasigina emas, balki 
insonning o‗z hayotining arxitektori sanalgan ijod kuchidan ham iborat
• 
Individ jamiyatdan tashqari ko‗rib bo‗lmaydi, uning xulq-atvori esa 
sotsial kontekstdan tashqarida . Har bir insonda umumiylik va sotsial 
qiziqishning 
tabiiy 
tuyg‗usi 
mavjud, 
ya‘ni hamkorlikning sotsial 
munosabatlariga tug‗ma ravishda intilish mavjud.
• 
Inson xulq-avtori o‗zi va atrof olam haqidagi tasavvurlari bilan 
belgilanadi «appersepsiya sxemasi».
• 
Erishilmagan maqsad yoki vazifalar inson xulq-atvorini yo‗naltirib, 
harakatlantirib turadi.
• 
Insonga yagona, yaxlit, unsurlari bir-biri bilan o‗zaro muvofiq keluvchi 
mavjudod sifatida qaraydi.
Individuum miya va tana, onglilik bilan ongsizlik, tafakkur, tuyg‗u, 
harakat, shaxsda namoyon bo‗luvchilar yagonadir.
• 
Shaxsning strukturasini hayot uslubi bilan aniqlash mumkinligini 
tavsiya etadi.Shaxsiy ahamiyatga ega maqsadlarga talpinish, kamolotga 
intilish, individuum organik jihatdan yaxlitlikni ifodalaydi va o‗zining 
hayotini boshqaradi, ijodiy kuchini va erkinlikni tanlashini namoyon qiladi.
• 
Shaxsning strukturasini hayot uslubi bilan aniqlash mumkinligini 
tavsiya etadi.Shaxsiy ahamiyatga ega maqsadlarga talpinish, kamolotga 
intilish, individuum organik jihatdan yaxlitlikni ifodalaydi va o‗zining 
hayotini boshqaradi, ijodiy kuchini va erkinlikni tanlashini namoyon qiladi.
Individuum jamiyatdan, boshqa insonlardan xoli holda bo‗lmaydi, 
insonning xulq-atvori sotsial determinantlar bilan aniqlangan sotsial 
mazmunda sodir bo‗ladi, oqibatda insonda boshqa insonlar bilan 
hamkorlikda sotsial o‗zaro munosabatlarda ishtirok etishga intilishni
ifodalovchi sotsial qiziqishlar shakllanadi.
• 
Nomukammallik kopleksi atamasini A.Adler fanga olib kirib, ushbu 
tuyg‗uni 
barcha 
bolalar 
jismoniy 
o‗lchamlari, kam kuchligi va 
imkoniyatlarining pastligi oqibatida boshdan kechiradilar.
• 
Kelajakda juda kuchli, kompleksga aylantirish, ijobiy o‗sish va 
rivojlanishni qiyinlashtirishi mumkin. Biroq o‗rtacha darajali nomukamallik
bolada ―kuchli bo‗lish yoki boshqalardan kuchli bo‗lish‖ga, kamolotga,
ustunlikka, o‗zining qobiliyatlarigi rivojlantirishga undash mumkin
• 
Kamolotga intilish tug‗ma bo‗lib, bu hayotning bir bo‗lagi, hayotga 
intilishning bo‗lmasligi ma‘nosiz, deydi A.Adler.
• 
Mukammalik masqad ijobiy va salbiy bo‗lishi mumkin.
• 
Agar u ijtimoiy manfaatga va boshqalarning foydasiga yo‗naltirilgan 
bo‗lsa, rivojlanish konstruktiv va sog‗lom yo‗nalishga ega bo‗ladi. Bu 
rivojlanish, ko‗nikma va malakalarning kamol toptirish, mukammal hayot 
uslubiga ega bo‗lish uchun ishlashga intilish. Biroq ayrimlar

---

82
mukammallikka boshqlar ustidan humkronlik qilish orqali erishishga urinadi. 
Bu hokimiyat va agressiyada namoyon bo‗ladi.
• 
Har bir inson intilish va erishishiga mujassamlashuvchi o‗zining hayot 
uslubini ishlab chiqadi. Ularning shakllanishi bolalikdan boshlanib, 
nomukammallik, ishonchsizlik, kattalar olamida bo‗lishga ojizlik kompleksi 
sifatida shakllanib boshlaydi. Hayot maqsadi bundan himoyalanish,
qondirilmagan bugungi hayot bilan yorqin, mukammal kelajak o‗rtasidagi 
ko‗prik vazifasini bajaradi.