O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi samarqand davlat universiteti

 

---

185 
Nazorat uchun savollar:
1. Texnogen xarakterdagi favqulodda vaziyatlarga qaysi avariya 
lar kiradi? 
2. Gidrotexnik xavfli ob‘ektlar (GXO) deganda nimani tushu 
nasiz? 
3. Gidrotexnik inshootlarning (GTI) qanday turlari mavjud va 
ular qanday holatda buzilishi mumkin? 
4. Kimyoviy va radiatsion xavfli inshootlar deganda nimani 
tushunasiz? 
5. Texnogen favqulodda vaziyatlar qaysi ob‘ektlarda ro‗y bera 
di? 
6. Halokatli suv bosgandagi sharoitga qanday baho beriladi? 
 
2.10. Epidemiologik favqulodda vaziyatlar 
 
1.
 
EPIDEMIOLOGIK FAVQULODDA VAZIYATLARGA 
OLIB KELUVCHI KASALLIKLAR. ULARNING YUQISH 
YO„LLARINI O„RGANISH 
Infeksion - yuqumli kasalliklar deganimizda kasallik qo‗zg‗atuvchi 
mikroorganizmlar 
(bakteriyalar, 
rikketsiyalar, 
viruslar, 
zamburug‗lar)ning odamlar, hayvonlar va o‗simliklar tanasiga kirib, 
ko‗payib, zararli ta‘sir ko‗rsatishi oqibatida kelib chiqadigan holatni 
anglaymiz. 
Infeksion kasallikning o‘tishida qo‘yidagi davrlar farq qilinadi; 
inkubasion davr, prodromal (boshlang‘ich) davr, yani kasallik ayrim 
belgilarining avjga chiqqan davri, belgilarning yo‘qolib borish davri va 
tuzalish davri.
Turli kasalliklarda yuqish yo'llari har xil bo'ladi: yuqumli 
kasalliklarni guruhlarga bo'lishda yuqish mexanizmini hamda kasallik 
mikrobi qaysi a'zoda joylashishiga qarab taqsimlanadi (1 - jadval). 
1 - jadval 
Yuqumli kasalliklar tasnifi 
Kasallik 
guruhlari 
Asosiy kasalliklar 
Qo'zg'atuvchi
-sining 
egallaydigan 
joyi 
Infeksiyaning 
o'tish yo'llari 
1. Nafas 
yo'llari 
infeksiyalari 
Gripp 
va 
o'tkir 
respirator 
kasalliklar:
Yuqori nafas 
yo'llari 
Havo - tomchi 
yo'li Havo -
chang orqali 

---

186 
Epid poratit, 
Difteriya, Qizamiq, 
Ko'kyo'tal, Sil 
Chinchechak 
2.Ichak
infeksiyalari 
Dizenteriya, Qorin 
tifi
Paratiflar, Vabo, 
Virusli gepatit 
Poliomiyelit 
Ichak 
Oziq - ovqat 
mahsulotlari, suv, 
tuproq, iflos 
qo'llar, bemor 
ishlatgan ro'zg'or 
buyumlari, kitob, 
pashshalar sababli 
3.Qon orqali 
o'tadigan 
infeksiyalar 
(transmissiv) 
Bezgak, virusli 
ensifalit 
Toshmali terlama
Toun 
Tulyaremiya 
Qon tomirlar 
sistemasi 
Qon so'ruvchi 
bo'g'imoyoqlilar, 
masalan: chivinlar, 
kanalar, bitlar va 
boshqalar 
4.Tashqi 
qoplam 
infeksiyalari 
Quturish , Kuydirgi 
Qoqshol, saramas 
Shikastlangan 
teri, shilliq 
pardalar 
Asosan kontakt 
yo'li bilan 
5.Turli 
yo'llar bilan 
yuqadigan 
infeksiyalar 
Tulyaremiya, 
kuydirgi, sil, 
poliomiyelit, 
difteriya, ko'kyo'tal 
Nafas yo'llar, 
ichaklar, qon 
Havo - tomchi
Havo - chang 
orqali
Parenteral yo'l 
Infeksion kasallikning avj olgan davrida infeksion kasalliklarga 
xos bo‘lgan umumiy belgilar kuzatiladi; masalan, organizmning ichdan 
zaharlanishi – et uvishi, tana haroratining ko‘tarilishi, bo‘shashish, bosh 
og‘rig‘i va boshqalar, shuningdek har bir infeksion kasallikning o‘ziga 
xos belgilari kuzatiladi.