O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti psixologiya va ijtimoiy fanlar fakulteti

Farzandlikka olish tartibi. Voyagayetmaganbolalarninghuquqvamanfaatlarinita’minlashuchunularnifarzandlikkaolishgayo’lqo’yiladi. Bolalarningmanfaatlarinihimoyaqilishfarzandlikkaolishningasosiyshartidir. “Bolamanfaatlari” deyilgandabirinchinavbatda, uningjismoniy, ruhiyvama’naviyrivojlanishiuchunto’laqonlisharoityaratishtushuniladi.
Farzandlikkaolish (berish) masalasinihalqilishdaqatormuhimfaktorlarnie’tiborgaolishvaharbirfarzandlikkaolishgaindividualyondashishkerak. Bolagauningmanfaatlarinimumkinqadarto’laqonta’minlayoladiganoilanitanlashuchununingruhiyholati, shubilanbirgafe’lidagio’zigaxosxususiyatlar, ufarzandlikkaolinayotganoiladagimoddiyvama’naviysharoite’tiborgaolinishilozim.
Faqatvoyagayetmaganbolalar, ya’ni 18 yoshgato’lmaganbolalarfarzandlikkaolinishimumkin, lekinO’zbekistonRespublikasiFuqarolikkodeksining 28-moddasidadanazardatutilgantartibdaemansipasiyaqilinganshaxslarfarzandlikkaolinishimumkinemas. Chunkishaxsvoyagayetishyokiemansipasiyaqilinishoqibatidato’liqmuomalalayoqatigaegabo’ladivaunitarbiyalashga, huquqvamanfaatlario’zgashaxslartomonidanhimoyaqilinishigazaruriyatqolmaydi, ya’nifarzandlikkaolishningasosiymaqsadi – bolaningoiladatarbiyalanishinita’minlashzaruriyatio’zahamiyatiniyo’qotadi.
Farzandlikkaolish – buo’zganingfarzandinio’zfarzandigatenglashtiribolishdir. Farzandlikkaoluvchilarbilanfarzandlikkaolinganlaro’rtasidatuqqanota-onabilanbolalaro’rtasidagikabihuquqiymunosabatlarvujudgakeladi.
O’zbekistonRespublikasiningOilakodeksigako’rafarzandlikkaolishfarzandlikkaolishniistaganshaxslarningarizasigako’ravasiylikvahomiylikorganiningmasalanihartomonlamao’rganibberganxulosasigaasosantuman, shaharhokiminingqaroribilanrasmiylashtiriladi.
Oilakodeksigaasosanfarzandlikkaolishlikkamonelikqiladiganholatlarko’zdatutilgan. Lekinbundayholatlarningmavjudemasliginingo’zibolanifarzandlikkaolishnihoxlaganlarningistaginiqondirishgaasosbo’laolmaydi. Chunkifarzandlikkaberishdaavvalobolaningmanfaatiko’zlanadi. Bolanifarzandlikkaberishmasalasinihalqilishdafarzandlikkaoluvchiningshaxsi, uningvaubilanbirgaistiqomatqiluvchioilaa’zolariningsog’ligi, oiladaqarortopganqadriyatlar, o’zaromunosabatlar, oilaa’zolaribilanbolao’rtasidabo’lajakmunosabatlar, shuningdekfarzandlikkaoluvchiningmoddiyjihatdanta’minlanganlikdarajasivaturar-joysharoitihisobgaolinadi.
Farzandlikkaolishsirsaqlanadi. InsonhuquqlariUmumjahonDeklarasiyasiinsonningshaxsiyyokioilaviyhayotigao’zboshimchalikbilanaralashishinita’qiqlaydi.
O’zbekiston Respublikasining Konstitusiyasi har bir shaxsning hayoti va sirlarining daxlsizligini kafolatlaydi.
Hokim tomonidan farzandlikka olish to’g’risidagi qaror nusxasini vasiylik va homiylik organi fuqarolik holati dalolatnomalariga tegishli o’zgartirishlar kiritish uchun tegishli FHDYo organiga darhol yuborilishi lozim. Bolani farzandlikka olish to’g’risidagi qarorga ko’ra fuqarolik holati dalolatnoma yozuvlariga o’zgartirish kiritish qaror chiqqandan so’ng o’n kun ichida bolaning tug’ilganligi qayd etilgan dalolatnoma yozuvlari saqlanayotgan joydagi FHDYo organi tomonidan amalga oshiriladi.
Farzandlikka olishning huquqiy ahamiyati shundaki, farzandlikka olingan bolalar barcha shaxsiy va mulkiy huquqlarda farzandlikka oluvchining o’z bolalariga hyech mustasnosiz to’liq tenglashtiriladi.
Ota-onaning o’z bolalarini tarbiyalash, ularning sog’lig’i, jismoniy, ruhiy, ma’naviy kamoloti haqida g’amxo’rlik qilishlari to’g’risida qonunda belgilangan majburiyatlari farzandlikka olingan bola tarbiyasini ixtiyoriy ravishda o’z zimmasiga qabul qilgan farzandlikka oluvchilarga to’liq yuklanadi.
Shuni alohida ta’kidlash lozimki, Oila kodeksining 166-moddasiga ko’ra farzandlikka olinish vaqtida boquvchisini yo’qotganlik uchun pensiya yoki nafaqa olish huquqiga ega bo’lgan voyaga yetmaganlar farzandlikka olingan taqdirda ham shu huquqni saqlab qolishlari haqidagi qoida mustahkamlaydi.
Shuning uchun bola farzandlikka olingunga qadar boquvchisini yo’qotganligi uchun pensiya olayotgan bo’lsa yoki uning ota-onasi bola farzandlikka olingunga qadar vafot etgan bo’lsa ham boquvchisini yo’qotganlik uchun pensiya yoki nafaqa olish huquqini saqlab qoladi.
Farzandlikka olingan bolaning tug’ilishini qayd etish daftariga zarur o’zgartirishlar kiritilgan kun farzandlikka olishning vujudga kelgan vaqti hisoblanadi.
Ushbu qoidaning ahamiyati shundaki, fuqarolik holatlarida yuz bergan o’zgarishlar to’liq hisobga olinishini, farzandlikka olish bilan bog’liq o’zgarishlarni o’z vaqtida fuqarolik holati dalolatnomalariga kiritilishini ta’minlashni, farzandlikka olish to’g’risida tuman (shahar) hokimining qaroriga asosan bolaning tug’ilishini qayd etish daftarida uning ismi, familiyasi, ota-onasi to’g’risidagi boshqa ma’lmotlar kiritilib, bolaga tug’ilganlik haqida yangi guvohnoma berilishini ta’minlaydi va farzandlikka olinish faktini tasdiqlash bilan birga farzandlikka olish sirini saqlashga xizmat qiladi.