O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat chet tillar instituti

Tadqiqot predmeti til va tafakkur o’rtasidagi o’zaro munosabatda matnning yaratilishi va uning psixologik, pragmatik va diskursiv jihatlarini ochib berishdir.
Tadqiqotning vazifalari
- Ilmiy tadqiqot atamalarini mazmun mohiyatini ochib berish;
- psixolingvistikada matn va diskurs tushunchalarining lingvopragmatik xususiyatlarini yoritish;
- Tadqiqot mavzusi nazariy jihatdan o’rganish va amaliyotda qo’llash;
- Psixolingvistika sohasini tadqiq qilish va mamlakatimizda uning rivojini oshirish;
-Matn, diskurs tushunchalarini psixolingvistik nuqtai nazardan tadqiq etish samaradorligini oshirish muhimligi;
-Tilshunoslikda matn va diskursning lingvopragmatik muammolarga yechim topish.
Tadqiqot obyektitadqiqot sinov amaliyoti o’tkazilgan joy- Kattaqo’rg’on shahridagi 3-umumta’lim maktabi.
Tadqiqot medotlari:
Ilmiy tadqiqot metodi sifatida matn va diskursning lingvopragmatik xususiyatlarini lingvistik va psixologik jihatdan ochib berish uchun kuzatish, tahlil qilish, qiyoslash va asosan test metodlaridan foydalanildi.
Tadqiqotning metodologik asosini Sh. Safarovning “Pragmalingvistika”, D.Ashurovaning “Textlinguistics”, I.Boboxo’jayevaning “Psixolingvistika”, Mirsanov va Rahimovlarning pragmalingvistika haqidagi maqolalari, Galpern, Sedov kabi olimlarning ilmiy ishlari tashkil etadi.
Tadqiqot natijalarining ilmiy yangiligi - Ilmiy ish mavzusi jahon tilshunosligida ham nibatan yangi va dolzarb hisoblanadi va izlanishlarni talab qiladi shu sababli tadqiqot natijalari ham ilm fan uchun yangilikdir. Mavzu atamalari mazmunidan ko’rinadiki, antroposentrik nazariya, pragmatika, matn, diskurs, nutqiy akt, nutqiy faoliyat kabi tushunchalar bir biri bilan uzviy bog’liq va bir birini taqozo etadi shuning uchun bu tushunchalar aniq tushuninish va o’z o’rnida ishlatish bugungi tilshunoslikning muammolaridan biriga aylangan. Bunga asosiy sabab esa jahon tilshunosligida nutqni inson omili jihatdan bir muncha o’rganilgan va manbaalar bo’lishiga qaramay, o’zbek tilshunosligida izlanishlar va adabiyotlar juda kam va yosh tilshunoslardan bu sohaning yangi qirralarini ochishni taqozo etadi.
Tadqiqot natijalarining va ilmiy ahamiyati shundan iboratki, tadqiqot natijasidan yaratilgan xulosalar va natijalar psixolingvistika va matnshunoslikdagi lingvopragmatik bilimlarni boyitadi. Olingan natijalarni matnshunoslikda nazariy manbaa sifatida xizmay qiladi.
Dissertatsion ishning nashr ettirilganligi. Ilmiy ishning tadqiqi mobaynida SamDChTI xalqaro konferensiyasida “ Psixolingvistikada matn va diskursning lingvopragmatik muammolari” mavzusida, “Badiiy matn tarjimasi jihatlari”, ingliz tilida esa “Liguapragmatik problemss of text and discourse in psycolinguistics” mavzularida maqolalar chop etildi.
Ishning tuzilishi va hajmi: Ushbu tadqiqot ishi kirish qismi, uchta asosiy bob, boblar bo‘yicha dastlabki xulosalar, umumiy xulosa va foydalanilgan adabiyotlar roʻyxatidan iborat. Kirish qism ilmiy ishning xaritasi singgari, asosiy tushunchalar berilgan. Asosiy ikki bob mavzuning nazriy qismini ochib bersa, uchinchi bob amaliy qismga bag’ishlanadi. Xulosa qismida, magistrlik dessertatsiya ishida amalga oshirilgan ishlar qisqacha xulosalanadi.