O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat chet tillar instituti

III BOB.PSIXOLINGVISTIKADA MATN VA DISKURS TUSHUNCHALARINING LINGVOPRAGMATIK XUSUSIYATLARI TADQIQOTI SAMARADORLIGI


3.1. Psixolingvistikada matn va diskurs tushunchalarining lingvopragmatik xususiyatlari tadqiqoti metodikasi
Tajriba-sinov ishini amalga oshirish uchun 8 nafar 11-sinf o’quvchilari va 4 nafar ingliz tili o’qituvchilari va uy bekalari tanlab olindi.
Demak sinov subyektlarining yosh chegarasi va bilim darajasi har xil:

1. 
   yuqori sinf o’quvchilar (o’smir yosh)
   
2. 
   O’qituvchilar (katta yosh)
   
3. 
   Talabalar (katta yosh)
   

Ularga bir xil namunadagi inglizcha rasmiy xat teksti tarjima qilish uchun berildi. Respondentlardan matnni tarjima qilish va savollariga javob berish talab qilindi. Ingliz tili har bir kategoriyadagi respondent uchun ikkinchi til hisoblandi. Sinovdan maqsad turli bilim darajasigi va turli yosh doirasidagi qatnashchilar lingvopragmatik va psixolingvistik jihatdan matn tarjimasiga qanday yondashadilar.
Matn mavzusi quyidagicha edi: bir tadbirkor universiset professoriga qarindoshining taziyasiga kelib hamdardlik bildirgani uchun tashakkur bildiradi.
Metodika
Taqdiqot natijalarini to’plash uchun qo’llangan metod ham statistik va analitik protseduralarni o’z ichiga oladi. Shunday qilib, har bir o’zgarish sonini ko'rsatish uchun jadvallar tuzildi.
Respondentlar toifalari matnni tarjima qilishda va javob berishda so'rovnomalardan foydalanilgan. Xatolar faqat shularga asosan hisoblangan. Va agar respondentda ma'noga ta'sir qiladigan xato qilgan bo’lsa yoki xato bo'lsa, manba tilining asliga ko’ra tekshirildi.
Bu usul yozuvchi matndan niyat qilgan ma’nodan boshqacharoq tarjima qilishni tekshirish yo’li edi. Bu pragmatik tarjima deyiladi
Asl matn ma’nosidan og’ish, bu grammatik yoki hatto semantik xatodan farq qiladi. Tarjimonning muayyan jihatdan qobiliyatsizligining aksi sifatida ko‘rsatadi. Maqsadda noto'g'ri muloqotga olib kelishi mumkin bo'lgan yoki keltirmasligi mumkin bo'lgan nutq mahsuli hisoblanadi. Boshqa jihatdan, uchinchi savollar to'plamiga javoblar so'rovnomalar, ayniqsa, psixolingistik jihatdan ko'p tahlil qilindi.