O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi Samarqand davlat iniversiteti Amaliy matematika va informatika fakulteti Axborotlashtirish texnologiyalari kafedrasi Mavzu

2-Bob Standart funksiyalar va protseduralar
2.1Standart funksiyalar

Funksiya tushunchasi matematika kanidan ma’lum, funksiyaning hususiyatlariga qarab turli sinflarga ajratilgan Masalan chiziqli, kvadrat, triganometrik kabilarni keltirish mumkin Shunday funksiyalarning bazilaridan Paskal dasturlash tilida ham foydalaniladi Paskal funksiylaridan foydalanish qulay bo’lishi uchun bazi funksiyalar dastur transliiyatori ta’minotiga kiritilgan dastur transliyatori ta’minotiga kiritilgan funksiyalar standart funksiyalar deyiladi bu funksiyalarning ko’pchiligi MS Excel orqali tanish Bu funksiyalar ko’pchiligi ham paskalda aniq bir amallarni bajarishga mo’ljallangan standart funksiyalar va standart protseduralar ham ishlatiladi quyidagi jadvallarda paskalning bazi standart funksiyalari izohi bilan keltirilgan

Funksiya nomi Abc Argument turi Sin Qiymat turi Butun\haqiqiy Cos Sqrt Izoh butun\haqiqy Butun\haqiqiy X ning absolut qiy Butun\haqiqiy Butun\haqiqiy Sqr Butun\haqiqiy X ning sinusi Haqiqiy Frac Haqiqiy X ning kosinusi Ln Butun\haqiqiy X ning kvadrat ildizi Haqiqiy Butun\haqiqiy X ning kvadrati Haqiqiy Butun\haqiqiy Butun\haqiqiy X ning butun qismi X ning natural logarifm

Standart funksiyalar har xil masalalar hisoblashlarda sinus, kosinus, kvadrat ildiz, logarifm va boshqa shunga o’xshash boshqa elementlar ko’p ishlatiladi shuning uchun Paskal dasturlash tilida bu elementlar funksiyalarini oddiy yozish usuli mavjud bo’lib ularni standart funksiyalar deb ataladi dastur tuzuvchining standart funksiyalarining qanday hisoblashini bilish shart emas faqat unga to’g’ri murojaat qilinsa yetarlidi Standart funksiyaning yozish qoidalari 1)Funksiyaninf nomini lotin harflar bilan yoziladi va 6ta harfdan oshmasligi kerak 2)Funksiyaning argumenti dumaloq qavs ichida funksiya nomidan keyin yoziladi 3)Funksiyaning argumenti o’zgarmas, o’zgaruvchi yoki arifmetik ijodi bo’lishi mumkin. Triganometrik funksiyalarni argumenti radiallarda hisoblanadi, agarda argument gradiuslarda berigan bo’lsa, uni radianga quyidagi ko’rinishga o’tgaziladi.

Standart funksiyalar har xil masalalar hisoblashlarda sinus, kosinus, kvadrat ildiz, logarifm va boshqa shunga o’xshash boshqa elementlar ko’p ishlatiladi shuning uchun Paskal dasturlash tilida bu elementlar funksiyalarini oddiy yozish usuli mavjud bo’lib ularni standart funksiyalar deb ataladi dastur tuzuvchining standart funksiyalarining qanday hisoblashini bilish shart emas faqat unga to’g’ri murojaat qilinsa yetarlidi Standart funksiyaning yozish qoidalari 1)Funksiyaninf nomini lotin harflar bilan yoziladi va 6ta harfdan oshmasligi kerak 2)Funksiyaning argumenti dumaloq qavs ichida funksiya nomidan keyin yoziladi 3)Funksiyaning argumenti o’zgarmas, o’zgaruvchi yoki arifmetik ijodi bo’lishi mumkin. Triganometrik funksiyalarni argumenti radiallarda hisoblanadi, agarda argument gradiuslarda berigan bo’lsa, uni radianga quyidagi ko’rinishga o’tgaziladi.

Trunc(x) haqiqiy Round(x) Odd(x) LongInt haqiqiy Chr(x) butun LongInt X ning butun qismi X ni yaxlitlaydi Mantiqiy bayte Ord(x) X toq son bo’lsa rost qiy. char char X ning o’nlik ASCII kodi mos keladi bayte “ m” belgining o’nlik ASCII kodi

Protseduralar
Boshqa tillar kabi, paskal ham programmani yozuvchi qulay va zarur bo’lgan protsedura va finksiyalarni muomulaga kiritilishi mumkin
Tabiiki bu protsedura va funksiyalar xam xuddi o’zgaruvchilar kabi e’lon qilinib qo’yilishi kerak

Hamma ishlatuvchi protsedura va funksiyalarga ism berilib shu ismi bilan ular chaqirilib programmaning zarur joyida ishlatiladi Ularga murojaat funktsiyalarga murojaat kabi amalga oshiriladi. Protsedura va funksiyalar bolimi o’zgaruvchilar davomida bo’lib “recodure” yoki “function” bilan boshlanib ixtiyoriy ketma-ketlikda e’lon qilinadi.