O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samdu oʻzbekiston-finlandiya pedagogika instituti

TOPSHIRIQLAR
1. Matnni o‘qing.
2. Matn yuzasidan savollar tuzing.
4. Matndagi termin va iboralarning ma’nosini izohlash.
5. Matndagi asosiy fikrni ajratib so‘zlab berish.


Topshiriq. Badiiy asar qahramoni o‘quvchini qanday tarbiyalashi haqida esse yozing.
Olmosh va uning uslubiy xususiyatlari
Gap ichida ot, sifat, son, ravish, ba'zan so‘z birikmasi va gap o‘rnida qo‘llana oladigan, aniq lug‘aviy ma'noga ega bo‘lmagan so‘z turkumi olmosh deb ataladi:
1) ot o‘rnida: Karima juda quvondi, chunki u o‘z orzusiga erishgan edi.
2) sifat o‘rnida: Kechagi kitobingni berib tur, men shu kitobdan misollar olmoqchiman.
3) son o‘rnida: Menda ikkita qalam bor, senda shuncha bormi?
4) ravish o‘rnida: Men bugun ketaman, sen qachon ketasan?
5) so‘z birikmasi o‘rnida: Yolg‘on gapirish yaxshi emas, bu yomon oqibatlarga olib keladi.
6) gap o‘rnida: Sen mehnat qilishni yoqtirmaysan, bu esa insondagi eng yomon xislatdir.
Topshiriq. Quyidagi matnni daftaringizga husnixat bilan ko‘chiring va olmosh so‘z turkumini topib tagiga chizing.
Keyingi vaqtda – keksalik, xastalik sabab, juda kam uyqu bo‘lib qoldim. Uyqu qochganda bosh-keti yo‘q, uziq-yuluq o‘y-xayol qalashib kelaverarkan. Shunda tunchiroq ostida turgan daftarga ba’zi tasodifiy fikrlarni yozib qo‘yadigan bo‘ldim.
Daftarimni “Tundaliklar” deb atadim. Bu “janr”ning “kundalik”dan farqi shuki, unda xronologik tartibdagi voqealar bo‘lmaydi. Bu gaplar, biri bog‘dan, biri tog‘dan bo‘lsa ham, kimnidir fikri yo sa’y-harakatiga turtki bo‘lishi mumkin. Qolaversa, ular muallifning ruhiy holatidan darak, zero biz hammamiz ma’naviy olamga hamisha qandaydir bir tarzda ulush qo‘shib yashaymiz.
Asqad Muxtor
Topshiriq. Matnni o‘qib, rejasini tuzing va reja asosida o‘z fikringizni yozing. Olmoshlarning tagiga chizing.
Mehmon kutmoq va mehmon bo‘lmoq zikrida.
Jon shirindir, jon aziz
Jondan shirin jonon aziz
Jonu jononsan, vale
Yo‘qlab kelar mehmon aziz.
Ey, farzand bilginki, har kun begona odamlarni mehmon qilmagil. Har kuni mehmon olsang, mehmonga loyiq ishlarni ko‘ngil murodicha qila olamaysan. Sening ko‘ngling har oyda necha marta mehmon chaqirishni tilaydi. Agar uch martaba chaqirishni tilasa, bir marta chaqirgin. Uch martaga qiladigan xarajatning bir marta qilgin, toki dasturxoning aybsiz bo‘lsin va seni ayblovchilarning tili bog‘liq bo‘lsin.
Mehmonga kelgan insonlar bilan yaxshi muomalada bo'1. Sening shirin so‘zligingni kelgan mehmonlar bilsinlar.
Agar meva vaqti bo‘lsa, taom yemasdan oldin dasturxonga meva keltirgin. Chunki meva inson organizmi uchun juda foydali. Mehmonlar seni bir necha marta taklif qilganlaridan so‘ng sen ular bilan birga dasturxon atrofida o‘tirgin. Har daqiqa bu taomni yemading, u taomni yemading, keyingi safar yaxshi mehmon qilaman degan gaplarni takrorlamang. Bu axloqsiz, bebosh, tarbiyasiz kishilarning ishidir. Agar mehmon seni ranjitsa, har qanday qattiq so‘z aytsa ham sen uni ranjitmagin, qattiq so‘z gapirmagin, hurmatini o‘z joyiga qo‘ygin. Mehmonlar ketish uchun sendan ijozat so‘rasalar, albatta o‘z vaqtida ijozat berib,ularni kuzatib qo‘y.