O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samdu oʻzbekiston-finlandiya pedagogika instituti

Savol va topshiriqlar:
1. Matnni ifodali o‘qing va mazmunini o‘zbek tilida so‘zlab bering.
2. Matn mazmunidan kelib chiqqan holda bo‘lajak kasbingiz haqida mikro matn tuzing.
3. Matndagi u va o‘ tovushlari ishtirok etgan so‘zlarni ikki ustunda yozing va imlosini tahlil qiling.
4. Matndan qator kelgan undoshlarni ajrating. Talaffuzi va imlosiga e’tibor bering.
5. Matn bo‘yicha lug‘at tuzing.


Soʻzlarning tuzilishiga koʻra turlari: juft va takroriy soʻzlar
Ikki so‘zni yonma-yon qo‘shish yo‘li bilan hosil qilingan so‘zlar juft so‘zlar sanaladi. Masalan, qishin-yozin, erta-kech, bugun-erta va boshqalar. Bunday so‘zlar ko‘pincha yangi ma’noga ega bo‘ladi va sodda so‘zlar bilan sinonimik munosabatda bo‘ladi: qishin-yozin (doimo), erta-kech (hamisha), bugun-erta (yaqinda). Yoki umumlashtirish ma’nosini ifodalaydi: idish-tovoq (ro‘zg‘or buyumlari), qalam-daftar (o‘quv quroli), ko‘ylak-lozim (sarupo) kabi.
Non-pon, choy-poy, katta-katta, tez-tez, dam-badam, so‘zma-so‘z, uncha-muncha kabi so‘zlar takror so‘zlar sanaladi.


Topshiriq. Berilgan matnni o‘qing va imlosini eslab qoling.
- Juft so‘z va takror so‘z qismlari chiziqcha bilan yoziladi: el-yurt, mehr-shafqat kabi;
- juft so‘zdan qo‘shimcha yordamida yasalgan so‘zlar ham chiziqcha bilan yoziladi: baxt-saodatli, xayr-xo‘shlashmoq kabi;
- juft so‘z qismlari orasida -u (-yu) bog‘lovchisi kelsa, undan oldin chiziqcha qo‘yiladi va juft so‘z qismlari ajratib yoziladi: do‘st-u dushman (do‘st-dushman), kecha-yu kunduz (kecha-kunduz) kabi;
- So‘zning -ma, ba- qo‘shimchalari yordamida birlashgan qismlari chiziqcha bilan yoziladi: ko‘chama-ko‘cha, uyma-uy, rang-barang, dam-badam kabi. Lekin mustaqil ishlatilmaydigan qism qatnashsa, bunday so‘zlar qo‘shib yoziladi: ro‘baro‘, darbadar kabi.
Topshiriq. Berilgan matndagi so‘zlarni quyidagi jadvalga joylashtiring.